2011-02-03 Ludowe ręczniki

Haftowane ręczniki, którymi przystrajano wiejskie izby, są bogactwem naszej kultury. Dzisiaj to piękne wzornictwo zostało wyparte przez masową produkcję. Chcąc ratować ręcznik ludowy przed zapomnieniem, Fundusz Lokalny na Rzecz Rozwoju Społecznego podjął działania mające ochronić go przed zapomnieniem.

Fot. Archiwum www.bielskirecznik.pl

W domach wiejskich bogato haftowane ręczniki nie były używane na co dzień do celów higienicznych, lecz przystrajano nimi izbę. Ręczniki wieszano przy piecu, drzwiach, oknach. Ozdabiano nimi święte obrazy, głównie ikony.

Fot. Archiwum www.bielskirecznik.pl

Ozdobne ręczniki były przekazywane z pokolenia na pokolenie - obdarowywano nimi podczas chrztu nowonarodzone dzieci, były obecne na ślubie i weselu, a na końcu wkładano je do trumny. 

Jeszcze w latach 40, 50 i 60 ubiegłego wieku młode dziewczęta wyszywały po kilka sztuk z przeznaczeniem na posag.

Ręczniki były wykonane najczęściej z jednego długiego kawałka materiału płótna samodziałowego lub fabrycznego, udekorowane przy obu końcach misternie wykonane koronką szydełkową o ornamencie kwiatowym lub geometrycznym albo frędzlami.

Fot. Archiwum www.bielskirecznik.pl

Do najbardziej tradycyjnych technik wyszywania zalicza się tzw. ścieg krzyżykowy, w którym nitki układają się w mniejsze lub większe krzyżyki, zależnie od tego, ile nitek płótna obejmują. Bardzo rozpowszechniony był także ścieg płaski, w którym nitki nakłada się obok siebie, tworząc i zapełniając dowolne płaszczyzny.

Początkowo były to hafty jednobarwne – czarne, czerwone lub białe, rzadziej dwukolorowe. Wielobarwność  wiąże się z wpływami obcymi , zaczerpniętymi spoza środowiska wiejskiego, głównie za pośrednictwem zawodowego hafciarstwa.

Fot. Archiwum własne

Chcąc zachować ręczniki oraz tradycję z nimi związaną Fundusz Lokalny na Rzecz Rozwoju Społecznego podjął się inwentaryzacji tych wyrobów w domach mieszkańców gminy Bielsk Podlaski. Inwentaryzatorzy odwiedzili już Haćki, Hołody, Parcewo, Ploski, Rajsk i wiele innych miejscowości.

Prowadzone badania są podparte dokumentacją fotograficzną ręczników, haftów i koronek szydełkowych oraz informacjami o ich twórcach i czasie powstania. Uzyskane informacje posłużą stworzeniu jedynej regionalnej bazy danych ręcznika ludowego w gminie Bielsk Podlaski.

Drugi etap działania to prelekcje o ręczniku obrzędowym, jego zdobnictwie i roli jaką pełnił w kulturze ludowej mieszkańców gminy. Fundacja przeprowadzi warsztaty rękodzielnicze w dwóch szkołach w gminie Bielsk Podlaski. Głównym tematem zajęć będą motywy zdobnicze - koronka i haft.

Młodzi ludzie pod okiem swoich babć wdrożą się w techniki haftu krzyżykowego, płaskiego oraz koronki szydełkowej.

Prace powstałe podczas warsztatów oraz ręczniki udostępnione przez mieszkańców gminy Bielsk Podlaski będzie można zobaczyć na wystawach w szkołach. Dodatkową atrakcją będą wystawy plenerowe na wiejskich płotach.

Fundacja zachęca wszystkich, którzy posiadają w swoich domowych kufrach ręczniki, do ich udostępnienia. Po sfotografowaniu i opisaniu zostaną zwrócone właścicielom.

Każdy ręcznik wzbogaci bazę, udostępnioną w internecie pod adresem http://www.bielskirecznik.pl

Zobacz też:

http://wiano.eu/reczniki-i-sciereczki