2012-03-16 Wielkanoc na Śląsku

Palenie Judasza, Pogrzeb basa, Dziady Śmierguśne – to obrzędy wielkanocne praktykowane dawniej na Śląsku. Podczas imprezy „Wielkanoc na Śląsku”, organizowanej 25 marca w Parku Etnograficznym w Chorzowie, zostaną one publiczności przypomniane.

W programie przewidziano także pokaz zdobienia i kroszenia jaj, wystawę palm oraz kiermasz rękodzieła i wyrobów świątecznych. Będą też i inne atrakcje.

Fot. Archiwum muzeum

1. Obrzęd gaika - powitania wiosny 2. Topienie Marzanny - obrzęd pożegnania wiosny

Pokaz zdobienia jaj

Palenie Judasza

Ciekawym zwyczajem praktykowanym dawniej na Śląsku w Wielką Środę było wypędzanie lub palenie Judasza. Po psalmach recytowanych po południu w kościele młodzież męska urządza przy pomocy piszczałek i taczek ogromny hałas.

Jeden z uczestników obrzędu ubrany w czerwoną kamizelkę udawał Judasza, którego wśród hałasu wypędzano z kościoła.

Odmianą tego obrzędu było palenie Judasza - kukły przed kościołem lub w polu, a proch z kukły rozsiewano po polach na urodzaj. Ostatnią miejscowością gdzie jeszcze pali się Judasza jest Skoczów na Śląsku Cieszyńskim.

Pogrzeb basa

Niektóre zabawy w ostatni wtorek mięsopustny kończyły się o północy pogrzebem basa. W momencie wybicia północy milkła muzyka, a instrumenty muzyczne chowano do futerałów i wśród zawodzenia i śpiewu "żałobnych" pieśni, skrapiania winem lub wódką, wynoszono z sali.

Był to znak, że w okresie wielkiego postu nie będzie wolno bawić się, śpiewać i muzykować.

Lany Poniedziałek

Poniedziałek wielkanocny to dzień - w przeciwieństwie do poważnego nastroju niedzieli - pełen zabaw, gwaru i wzajemnych odwiedzin.

Najbardziej znaną i praktykowaną po dziś dzień zabawą jest oblewanie wodą kobiet i dziewcząt. Ten bardzo stary zwyczaj był bardzo popularny na całym Śląsku.

Śmigus - dyngus był i jest różnie nazywany: dyngus, śmigus, śmirgust, sikacz, sikanie, lanie, oblewanie, lany poniedziałek. Jego początki sięgają pogaństwa, a były one elementem święta agrarnego. 

Obrzędowe oblewanie czy rozpryskiwanie wody miało charakter wegetacyjny i głębszy sens obrzędowy: sprowokowanie lub zaklęcie przyrody, aby sprzyjała ludziom i ich pracy na roli.

Zobacz też:

Wielkanoc na Śląsku http://wiano.eu/article/976
Zabawy wielkanocne http://wiano.eu/article/376