2012-06-18 Sobótka w Ochli

Muzeum Etnograficzne w Ochli organizuje 23 czerwca Noc Sobótkową. Można będzie wspólnie pośpiewać i wyplatać wianki świętojańskie. W nastrój nocy świętojańskiej wprowadzą uczestników także fotografiki Adama Andrearczyka.

Najważniejszy punkt programu odbędzie się o godz. 19.00. Uczestnicy zgromadzą się na skansenowskiej wyspie. Publiczność zostanie wprowadzona w tajniki rytuału sobótkowego.

Fot. Archiwum muzeum

Sobótka - fotografika Adama Andrearczyka

Dawniej po zachodzie słońca w wigilię św. Jana mieszkańcy wsi i miast zbierali się na wzgórzach, chłopcy rozpalali ogniska z gałęzi sosnowych. Wierzono, że ogień ma moc oczyszczającą. Całą noc tańczono i bawiono się wokół ogniska.

Wierzono też, że w noc świętojańską uaktywniały się czarownice. Aby uchronić się przed ich mocą chłopcy skakali przez ogniska, jednocześnie popisując się przed dziewczętami.

Natomiast gospodynie i młode dziewczęta napiwszy się wódki, młodsze – tańcują przed ogniem, a starsze wyjmują z fartuchów pęczki ziół, które są oddzielnie powiązane. Po jednej gałązce wrzucają zioła w ogień. Dym ma rozpędzać złe moce. 

W czasie tego rytuału śpiewają:

1. Niechaj ruta w ogniu trzeszczy,
czarownica ze złości wrzeszczy,
Niech Bylicy gałąź pęka,
Czarownica próżno stęka. 

Resztę ziół gospodynie zabierają z sobą. Wracając do domów po północy, w każdym kącie obory, stodoły, chlewków i domu zatykają ich pęczki. Teraz już się nie lękają złych ludzi.

Zioła, które najczęściej używane były do odstraszania czarownic, to: rosiczka, płomyk, bylica biała, dziewanna, ruta, szałwia i ziele św. Jana.

Gdy zbliża się północ kobiety wlewają gorzałkę do ogniska, by mocniej rozniecić ogień. Jedna z dziewcząt bierze wianek uwity z siedmiu powyższych ziół i rzuca go na wodę.

Spoglądając na oddalający się wianek śpiewa:

1. Oj, czego płaczesz moja dziewczyno,
Ach, cóż ci za niedola?
Nie płaczże Kasiu – smutnaś po Jasiu,
Oj będziesz go miała.

2. Moja matulu – moja kochana,
Przygoda mi się stała,
Uwiłam wianek – z siedmiu równianek,
Woda mi go zabrała.

3. Ach stoi Jasio – stoi kochany,
I patrzy na Kasieńkę.
Nie bój się Kasiu – choć zczarowany,
Będziesz ci ty go miała. 

Dziewczęta były ubrane tej nocy w białe sukienki i wianki na głowie.

Fot. Archiwum muzeum

Sobótka - fotografika Adama Andrearczyka

Wigilia św. Jana obfitowała również we wróżby matrymonialne. W wielu wsiach i miastach dziewczęta puszczały wianki na wodę. Jeśli wianek wyłowił ukochany to był to znak, że w tym roku dziewczyna wyjdzie za mąż. 

Dawniej wierzono też, że nie można się kąpać w rzekach i jeziorach do św. Jana, bo duchy wodne – duchy osób potopionych - mogą porywać w głębie wód kąpiących się ludzi. Ale już z nadejściem św. Jana Chrzciciela śmiało można wskakiwać do wody, bo św. Jan już ją ochrzcił.

W tym też dniu odbywała się pierwsza kąpiel. Wierzono, że zmywała ona wszelkie troski i dodawała urody. Jeśli wody nie było w okolicy, dziewczęta kąpały się w rannej rosie.  

Uczestnicy imprezy w skansenie w Ochli będą puszczać na wodę wyplecione przez siebie wianki.

Sobótka nie może się obyć bez oprawy muzycznej. Dojdzie do niezwykłej fuzji afrykańskich rytmów ze słowiańskim śpiewem – wszystko za sprawą wspólnego projektu muzycznego zespołów Drewno i Tupot Białych Mew.

Od 22.00 do 24.00 odbędzie się ostatni punkt programu – potańcówka w rytmach ludowo – folkowych z nauką tańca.

Zobacz też:

Wianki świętojańskie http://wiano.eu/article/1729

Noc świętojańska http://wiano.eu/article/529

Kwiat paproci http://wiano.eu/article/1097

Świętojańskie wianki http://wiano.eu/article/1092