2012-09-06 Rogożyna wyplatanie

Jak ktoś lubi wyplatać, to chce mu się iść nad staw po surowiec - pałkę wodną - i wymyślać różne formy koszyków czy kapeluszy. Tak jak spotkana przez nas twórczyni z Piastowa koło Radomia, która chętnie uczuła techniki wyplatania z rogożyny uczestników „Rodzinnej Niedzieli” w Muzeum Wsi Radomskiej.

Fot. Archiwum własne

1. Pałki wodne inaczej rogożyna

2. Kapelusz wypleciony z rogożyny

Rogożyna inaczej pałka wodna jest doskonałym materiałem plecionkarskim. Aby go pozyskać, trzeba wybrać się nad staw po zielone pióra pałki wodnej.

– Jak jesienią rybak ze stawów wodę spuści (chodzi o stawy hodowlane), wtedy udaję się nad wodę. Mam dojście, by ciąć te pałeczki tuż przy ziemi, bo to co jest w wodzie stanowi najlepszy kawałek do wyplatania – mówi nam kobieta. – To zaś co wystaje ponad wodą, wyrzuca się.

Niektóre plecionkarki wycinają rogożynę sierpem. Według nich nie można niczym innym, bo by się poniszczyło. Pałki najlepiej ścinać w październiku lub listopadzie, po przymrozkach, bo wówczas nie grzęźnie się w błocie.

Skoro raz do roku pozyskuje się materiał, to tnie się go już w dużych ilościach – tyle ile wlezie na przyczepę ciągnika. Niestety, materiału dużo odchodzi.

Rogożynę trzeba wysuszyć (nie ma problemy z tym, samo wysycha), poobdzierać z zewnętrznych brudnych warstw i podzielić na pół (w zależności od jej grubości).

Zaś to co jest charakterystyczne dla rogożyny brązowa pałka nie nadaje się, bo jest twarda, i ją się także wyrzuca, choć właśnie ona jest doceniana przez innych i zabierana do domowych wazonów.

Plecionkarze, używający do wyplatania rogożyny, narzekają, że coraz trudniej zdobyć surowiec. Ubywa materiału nad stawem. Rośnie trzcina, inna trawa, a tych pałeczek jest coraz mniej. Hodowcy ryb nie lubią pałki wodnej, bo zamula im wodę, więc chętnie się jej pozbywają ku zmartwieniu plecionkarzy.

- Dawniej w Piastowie w każdym domu wyplatali różnego rodzaju kosze, pojemniki, kapelusze. Materiału było mnóstwo. Dzisiaj tylko ja się tym zajmuję – opowiada kobieta z Piastowa.

Plecionkarki praktykują coraz to nowe wzory. Spotkana przez nas twórczyni pokazała nam kapelusze, które nosiły szlachcianki, a także XIII-wieczni rycerze.

Aby wypleść takie ładne kapelusze czy koszyki, trzeba przygotować sobie drewniane formy. Najlepiej zlecić ich wykonanie stolarzowi.

- W przypadku koszy najpierw trzeba wyrobić dno, kiedy już jest ono gotowe przybijam deseczkę, żeby się trzymało, potem oplatam koroneczką i dalej to już na ścianie się wyplatam – zdradza tajniki plecionkarka.

Technika polega na przeplataniu dwóch ździebeł przez rogożynową osnowę – raz jedno się bierze, raz drugie. Można też wyrabiać różne wzorki, ale potrzeba do tego trochę wprawy. Wyplatanie zakańcza się także koroneczką. Źdźbła muszą byc wilgotne, bo suche będą się kruszyć.

Podczas Rodzinnej Niedzieli w skansenie można było popróbować wyplatania pod nadzorem twórczyni.

Aby zrobić kapelusz, należy przygotować sobie 28 rogożynowych liści pałek, o 3 cm dłuższych od drewnianej formy. Połowę mocno się związuje w połowie ich długości, można to zrobić nitką lnianą, a potem opleść rogożynowym węzłem. To jest zaczątek naszego kapelusza. Wyplata się podnosząc rogożynowe pary - raz jedno źdźbło przeplata

się, raz drugie.

Fot. Archiwum własne

1. Wyplatanie kapelusza zaczyna sie od związanych węzłem rogożyn

2. Sposób wyplatania dna kapelusza

3. Sposób wyplatania ronda kapelusza

Gdy skończą się źdźbła doplata się następne. Plecionkę przybija się do drewnianej formy, teraz kontynuuje się wyplatanie ronda.

Aby zakończyć wyplatanie, każdą końcówkę źdźbła np. igłą przeciąga się od środka. Następnie obcina się pozostałości i uklepuje całą formę ciężkim młotkiem dla wyrównania powierzchni. Metoda wyplatania jest nazywana taśmowo-krzyżykowa.

Pokaz wyplatania koszy