2010-12-27 Kapliczki lubelskie

Wędrując po pięknej starówce w Lublinie, warto zajrzeć, choć  na chwilę, do Galerii Sztuki Ludowej Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Do końca stycznia można tam obejrzeć wystawę fotografii Waldemara Frąckiewicza zatytułowaną „Kapliczki wokół Lublina”.

Fot. Archiwum W. Frąckiewicz

1. i 2. Wokół Lublina

Tę jakże często kiczowatą, ale wyrażająca uczucia ludzkie, małą architekturę sakralną omijamy bez przyjrzenia się jej bliżej, bez refleksji nad ludzką fantazją i nad polską tradycją.  

Fot. Archiwum W. Frąckiewicz

1. i 2. Lublin

A przecież w kulturze ludowej kapliczki zawsze odgrywały ważną rolę. Były to miejsca sacrum, traktowane przez ludność wiejską i małomiasteczkową z wielką pobożnością. Mijając krzyż zawsze pochylano się w pozdrowieniu, czyniono znak krzyża i zdejmowano czapki z głów. Dzisiaj postępują już tak nieliczni i to przedstawiciele najstarszego pokolenia.

Kapliczki stawiano na granicach wsi, były ostatnim miejscem pożegnania zmarłych z sąsiadami. Tam kondukty pogrzebowe zatrzymywały się na modlitwę. Wokół kapliczek odbywały się nabożeństwa majowe ku czci Matki Boskiej. Spotykali się na nich mieszkańcy okolicznych domów.

Fot. Archiwum W. Frąckiewicz

1. Lublin, 2. Guciów

Zawsze dbano o otoczenie kapliczek. Dekorowano je zielenią, kwiatami, sadzono wokół nich drzewa.

Najczęściej  kapliczki stawiano z wdzięczności za nieoczekiwaną łaskę, w podzięce za wyleczenie z choroby, za uchronienie od pomoru,  klęski i głodu, za wysłuchanie próśb, z pobożności, w pokucie za ciężkie grzechy.

Dawniej wyrobem kapliczek i figurek zajmowali się wiejscy rzeźbiarze, ale wraz z rozwojem produkcji fabrycznej figur gipsowych, oleodrukowych obrazów zanikło zapotrzebowanie na dzieła twórców ludowych. Piękne rzeźby ustąpiły kiczowatej modzie, która swoim realizmem lepiej przemawiała do ludzi.

Obecnie w krajobrazie polskich wsi i miasteczek coraz rzadziej spotykamy piękne kapliczki wychodzące spod ręki ludowych twórców. Często przyczyną zaniku dawnej sztuki jest naturalny proces niszczenia drewnianych rzeźb, narażonych na działanie deszczu, wiatru i słońca.

Fot. Archiwum W. Frąckiewicz

1. Narzecze 2. Wokćł Lublina

3. Wyryki

Kapliczki budowano na planie prostokąta lub kwadratu, z drewna, kamienia lub cegły. Bywały dłubane w jednym klocu drewna, zbijane z desek na kształt skrzyneczek. Przybierały kształt domku lub niewielkiej świątyni, czasem był to tylko daszek okrywający figurę, wsparty na słupkach lub była to skrzynka do zawieszenia na drzewie.

Fot. Archiwum W. Frąckiewicz

1.  Górecko Kościelne 2. Hola

Zdjęcia prezentowane na wystawie, wybrane były z tysięcy wykonanych przez autora. To nie tyle inwentaryzacyjne dokumenty, co artystyczne obrazy przedstawiające życie kapliczek: przedmiotów i ludzi z nimi.

Dzięki fotografiom możemy zajrzeć do wnętrza kapliczek, których nie mieliśmy śmiałości lub możliwości otworzyć. Zobaczymy tam jakby surrealistyczne scenografie tworzone ręką ludzką, przyrody i upływającego czasu. Zadziwiają ludzkie zabiegi. Wstrząsają oddziaływania natury, by nie powiedzieć: życie przedmiotów widzianych z bliska. Fotografie utrwaliły również świątki, krzyże, które już nie istnieją.

… Kapliczki fotografowałem przy okazji włóczęg wokół Lublina pieszo, rowerem, na nartach, konno czy na ośle … samochodem nie wszędzie się dojedzie a i inna jest w nim wrażliwość – nawet zsiadając z roweru, nadal możemy być rozpędzeni, oddzieleni od widzianego „tu i teraz”. Inaczej się widzi boso, leżąc na ziemi wśród jeżyn, inaczej, gdy z ptakami i ludźmi śpiewa litanię, … [słowa autora ze wstępu do - towarzyszącego wystawie – albumu].

Fot. Archiwum W. Frąckiewicz

Waldemar Frąckiewicz, Artiste Federation Internationale de l'Art Photographique, dr psychologii percepcji, adiunkt w Zakładzie Pedagogiki Kultury UMCS, prowadzi zajęcia ze studentami specjalizacji fotograficzno-filmowej specjalności animator i menedżer kultury.

http://wiano.eu/kapliczki-rzezby