2012-09-17 Jak zrobić beczkę

Technikę wykonania beczki można było podejrzeć na warsztatach bednarskich organizowanych w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa w skansenie w Maurzycach, niedaleko Łowicza. Podpatrzyliśmy jak się ją składa i dowiedzieliśmy się z jakiego drzewa robi się beczki m.in. do kiszenia kapusty, bimbru czy piwa.

Uczestnicy mogli też sami złożyć beczkę.

Fot. Archiwum własne - pokaz w skansenie w Maurzycach

1. Beczki do bimbru

2. Kobylnica - warsztat bednarza

Bednarze robią beczki z różnych gatunków drzewa. Najbardziej popularna jest dębina. W takich beczkach najlepiej kisić kapustę i ogórki. Używa się także buczyny. Trzyma się w takich beczkach różnego rodzaju tłuszcze i oleje.

Są też beczki akacjowe w kolorze podobne do dębu, tzw. smakowe - używa się ich do przechowywania wina, zaś zwęglonej w środku – bimber czy też śliwowice. Osikę i olchę wykorzystywano na beczki, w których trzymano spirytus i masło. W świerkowych zaś przechowuje się solone ryby, modrzewiowych - ocet.

Aby powstała beczka najpierw z kawałków drzewa bednarz musi zrobić klepki, inaczej listewki. Klocek drzewa rozdłubuje się na ćwiartki, a potem na deszczułki za pomocą siekier, toporów i drewnianych tłuków.

Fot. Archiwum własne - pokaz w skansenie w Maurzycach

1. Klepki i dno beczki

2. Klepki - konstrukcja beczki

Do wyprawiania klepek bednarz używa kobylnicy – drewnianego warsztatu. Ośnikiem prostym wyrównuje powierzchnie. Potem odstawia je do tzw. sezonowania czyli do wyschnięcia drzewa.

Fot. Archiwum własne - pokaz w skansenie w Maurzycach

1. Kobylnica

2. Narzędzia bednarza

Potem znów obrabia je na kobylnicy, tym razem ośnikiem krzywym. Listewki w środku są szersze, dzięki czemu beczka zwęża się ku dołowi. Im są szersze, tym beczka staje się bardziej pękata.

Gdy już są gotowe klepki, układa się je ściśle wokół metalowej obręczy, mamy szkielet beczki. Nakłada się na ten szkielet drugą obręcz, wówczas klepki trzymają się już sztywno. Trzeba listewki układać bardzo dokładnie, bo od tego zależy szczelność beczki.

Fot. Archiwum własne - pokaz w skansenie w Maurzycach

1. Konstrukcja beczki - klepki podtrzymują przed rozsypaniem dwie obręcze

Aby obręcz założyć na drugim końcu konstrukcji, musimy w środku dużej beczki rozpalić ogień, aby drzewo zmiękło. Małe beczki gotuje się w kotle. Proces ten nazywa się wyprażaniem.

Gdy już klepki są elastyczne, na drugi koniec zakłada się pętlę zrobioną ze sznurka i odpowiednim narzędziem drewnianym – imadłem lub kołowrotu - zaciska się konstrukcję. Następnie naciąga metalową obręcz, które zwiera klepki i uszczelnia naczynie.

Fot. Archiwum własne - pokaz w skansenie w Maurzycach

1. Kołowrot

2. Beczka w części wyheblowana

Beczkę trzeba jeszcze dobrze wyheblować. Trzeba to robić dokładnie, bo od tego też zależy szczelność beczki.

Trzeba jeszcze przygotować dno. W tym celu obrysowuje się za pomocą cyrkla na drewnianym blacie kształt koła o średnicy beczki. Zarysowane dno obcina się piłką ramową i dokładnie wyrównuje krawędź strugiem – narzędziem do wygładzania ścian.
Aby zamocować dno, w ściance naczynia wycina się rowek.

Pokaz składania beczki