2011-10-15 Kiszenie kapusty

Dawniej w każdej chałupie wiejskiej kiszono przynajmniej jedną beczkę kapusty. Zapasy były odpowiednio większe, jeśli rodziny były liczniejsze. Aby pokroić kapustę, używano noży lub szatkownicy – takiego hebla do kapusty. A zabawy było przy tym co niemiara.

Swoich sił w szatkowaniu kapusty można było popróbować w Muzeum Wsi Radomskiej. Pokazy organizowały też inne skanseny.

Fot. Archiwum muzeum w Sierpcu - D. Krześniak

Pokaz szatkowania kapusty

Kapustę kiszono w beczkach sosnowych lub dębowych, a jeszcze wcześniej w kadłubach drewnianych wydrążonych z kawałka pnia.

Szatkowanie kapusty odbywało się późną jesienią. Było to wydarzenie rodzinne i towarzyskie. Gospodyni pomagało grono kum i sąsiadek. Za dziewczętami przybywali do izby kawalerowie.

Zajęcie szatkowania kapusty przeradzało się w wesołą zabawę. Potem przenoszono się do kolejnej chałupy i kolejnej… aż wszystkie gospodynie we wsi zakisiły kapustę.

Mężczyźni przynosili w płachtach główki kapusty. Kobiety siadały wokół balii lub płachty i kroiły kapustę w drobne paski lub używały do tego szatkownicy.  

Fot. Archiwum własne

1. Kapusta rozłożona na płachcie 2. Liście kapusty w balii

Szatkownica wykonana była z drewna. Tkwiły w niej skośnie osadzone noże. Urządzenie przypominało tarkę. Były też bardziej skomplikowane. Na krawędziach istalowano prowadnice z listew, w których poruszało się czteroboczne korytko. Bez dna. Napełniało się je pokrojoną w części kapustą.

Fot. Archiwum własne

Szatkownica ustawiona na beczce i naczyniu klepkowym

Poruszając korytkiem do przodu do tyłu, jednocześnie dociskając ręką kapustę do noży, kroiło się ją w paski. Praca ta wymagała dużego wysiłku.

Fot. Archiwum własne i muzeum

Szatkowanie kapusty

Dzięci chętnie podbierały poszatkowaną kapustę

Szatkownica leżała na krawędziach beczki lub innego naczynia, do którego sypała się rozdrobniona kapusta.

Szatkownice pojawiły się na wsi przed I wojną światową. I było to narzędzie drogie. 

Przepis na kiszenie kapusty

Beczkę lub inne drewniane naczynie należy wyparzyć, w ten oto sposób: wrzucić rozgrzane kamienie do niewielkiej ilości wody, która parując przenika ścianki naczynia. Beczkę natrzeć dodatkowo cebulą, a na jej dnie ułożyć liście chrzanu.

Układamy warstwowo kapustę, przesypując solą, dodając nasiona kopru, kminku, drobno pokrojoną marchew lub dzikie, małe jabłka.

Kolejne warstwy kapusty w beczce przesypujemy solą, solidnie udeptujemy (dawniej robiono to nogami), my polecamy ubic je drewnianym tłuczkiem.

Napełnioną beczkę z kapustą obciążyć kamieniem i nakryć drewnianym wiekiem. Postawić w ciepłym miejscu do czasu aż zacznie wydzielać się sok. Następnie ustawić beczkę w chłodnym miejscu, np. w komorze, sieni. 

Szatkowanie kapusty