2012-04-15 Zabytki Małopolski

Co roku podczas kilku majowych dni, można nieodpłatnie zwiedzać wybrane obiekty Małopolski. W ramach tegorocznej odsłony Dni Dziedzictwa Kulturowego zostanie zaprezentowanych dwanaście zabytków architektury drewnianej od chłopskiej zagrody, poprzez dwory, zabytki techniki, aż po obiekty sakralne trzech wyznań.

Będzie je można zwiedzać 19 i 20 maja oraz 26 i 27 maja.

W każdym z miejsc na uczestników będą czekać eksperci i pasjonaci, którzy oprowadzą po zabytkach, dzieląc się fachową wiedzą i ciekawostkami.

Informacje, w tym plansze z ich opisami i planami o obiektach znajdą się ponadto w materiałach towarzyszących zwiedzaniu, które w tym roku zostaną wydane w formie przewodnika, rozbudowanego o elementy reportażu historycznego, prezentującego zabytki przez pryzmat ludzkich biografii.

Publikacja, jak zwykle, będzie dystrybuowana bezpłatnie podczas wydarzenia, na stanowiskach informacyjnych.

Lista obiektów prezentowanych w weekend 19-20 maja

1. Dwór z Drogini / Wygiełzów / Muzeum – Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec;

Jest to najbardziej okazały obiekt skansenu. Z zapisu na belce stropowej wynika, że pochodz z 1730 r. Został zrekonstruowany w latach 2002-2006. 

2. Zagroda ze Staniątek / Wygiełzów / Muzeum – Nadwiślański Park Etnograficzny w Wygiełzowie i Zamek Lipowiec;

Fot. archiwum skanseny.net

Zagroda ze Staniątek

We wschodniej części skansenu znajduje się zagroda, przeniesiona ze Staniątek, pochodząca z 1855 roku.

Jest o ciekawej formie -  zabudowania mieszkalne i gospodarcze zamknięto w czworoboku, tworząc tym samym wewnętrzny dziedziniec – miejsce prac gospodarczych. Taki typ zabudowy nosi nazwę okół.

3. Willa Oksza / Zakopane / Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem;

Willa ta jest trzecim dziełem Stanisława Witkiewicza, twórcy stylu zakopiańskiego. Dom kilkakrotnie zmieniał właścicieli. W 2006 r. obiekt przejęło Muzeum Tatrzańskie. Dziś we wnętrzach willi możemy obejrzeć kolekcję dzieł artystów zafascynowanych Zakopanem i Tatrami w pierwszej połowie 20. wieku.

4. Zagroda Gąsieniców-Sobczaków / Zakopane / Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem;

Fot. Archiwum nuzeum

Chałupę zbudował ok. 1830 r. Joachim Gąsienica Sobczak. W 1975 r. zakupiło ją Muzeum Tatrzańskie. Obecnie można w niej podziwiać tworzoną w latach 1886–1893 kolekcję Marii i Bronisława Dembowskich, twórców pierwszego zbioru sztuki ludowej na Podhalu.

5. Dwór Moniaków / Zubrzyca Górna / Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej;

Fot. Archiwum muzeum i skanseny.net

Dwór Moniaków

Jest to czołowy obiekt i najcenniejszy zabytek muzeum. Nie pochodzi z jednego okresu historycznego. Lewe skrzydło jest przypuszczalnie starsze i według tradycji rodzinnej pochodzi z XVII w. Prawe jest datowane na 1784r. Architektura dworu wywodzi się z lokalnego budownictwa, którego typowym przedstawicielem jest tzw. " chałupa z wyżką". Cechą charakterystyczną dworu jest galeryjka tzw. "przedwysce", umieszczona na półpiętrze.

6. Tartak i folusz / Zubrzyca Górna / Muzeum – Orawski Park Etnograficzny w Zubrzycy Górnej.

Są to cztery chłopskie zakłady przemysłowe. W foluszu za pomocą gorącej wody spilśniano sukno przeznaczone do wyrobu ubrań. Tartak odznacza się ciekawym mechanizmem świadczącym o wysoko rozwiniętym zamyśle technicznym chłopów.

Podhalańscy konstruktorzy i przedsiębiorcy ludowi wznieśli ok. 1911 r. w Zarębku Niżnym kompleks zabudowań produkcyjnych, w skład którego wchodziły: elektrownia, młyn, heblarnia, gonciarnia, olejarnia, tartak, folusz, pędnia oraz niewielka kuźnia.

 W 1958 r. powódź uniemożliwiła dalsze funkcjonowanie folusza i tartaku. Odkupiono je od ostatniego właściciela, Stanisława Maciasza, i przeniesiono do nowo powstałego skansenu w Zubrzycy Górnej.

7. Zagroda Maziarska w Łosiu / Łosie / Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach;

Fot. Archiwum muzeum

Zagroda maziarska w Łosiu pokazuje historię wsi Łosie, której mieszkańcy tradycyjnie zajmowali się maziarstwem – wędrownym handlem mazią i smarami. Obejście składa się z trzech obiektów: chyży mieszkalnej, spichlerza i stodoły, a zgromadzona w nich ekspozycja prezentuje przedmioty codziennego użytku, fotografie typowej rodziny maziarskiej. Obiekt udostępniony do zwiedzania od 2009 r.

Lista obiektów prezentowanych w weekend 26-27 maja

1. Cerkiew greckokatolicka w Bartnem / Bartne / Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów w Gorlicach;

Drewnianą świątynię pokrytą gontem zbudowano w 1842 r. We wnętrzu trójdzielnej budowli znajdują się zbiory łemkowskiej sztuki cerkiewnej i ludowej. Najcenniejszym elementem wyposażenia cerkwi jest XVIII-wieczny barokowy ikonostas.

2. Zagroda Felicji Curyłowej w Zalipiu / Zalipie / Muzeum Okręgowe w Tarnowie;

Zagroda Felicji Curyłowej (1904-1974) została zachowana niemal w identycznej postaci, w jakiej istniała za życia tej utalentowanej zalipiańskiej malarki i popularyzatorki sztuki ludowej.

Fot. Archiwum skanseny.net

Ekspozycję stanowią budynki, zdobione ornamentami roślinnymi: drewniana obora połączona dachem z chlewikiem i drewutnią, stodoła i budynek mieszkalny. Wnętrza wyposażone zostały w oryginalne meble, naczynia, oleodruki i pamiątki po artystce.

3. Dwór w Dołędze / Dołęga / Muzeum Okręgowe w Tarnowie;

Dwór w Dołędze został wybudowany w połowie XIX w. Jest jednym z nielicznych na Powiślu Dąbrowskim dworów, które zachowały się z niemal pełnym wyposażeniem.

Wnętrza i meble wiążą się z ważnymi wydarzeniami historycznymi – dramatycznego roku 1846 (rabacji chłopskiej) czy powstania styczniowego, gdy dwór służył jako punkt zborny i lazaret dla powstańców. W 1973 r. ostatnia jego właścicielka, Jadwiga Tumidajska, przekazała obiekt muzeum.

4. Kościół rzymskokatolicki z Łososiny Dolnej / Nowy Sącz / Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu;

Fot. Archiwum skanseny.net

Kościuół z Łosiny Dolnej

Na terenie Sądeckiego Parku Etnograficznego w części poświęconej Lachom Sądeckim znajduje się kościół rzymskokatolicki pw. św. św. Piotra i Pawła, przeniesiony z Łososiny Dolnej. Drewniana, orientowana, jednonawowa świątynia została wybudowana w 1739 r. 

5. Zbór ewangelicki ze Stadeł / Nowy Sącz / Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu;

Fot. Archiwum skanseny.net

Miasteczko galicyjskie

W północnej części Sądeckiego Parku Etnograficznego znajduje się sektor poświęcony Niemcom Galicyjskim.

Wśród dawnej zabudowy kolonistów znajduje się kościół ewangelicki ze Stadeł, gdzie w 1786 r. powstała parafia ewangelicko-augsburska. Wnętrza w całości drewnianego obiektu odtwarzają wygląd wiejskiej świątyni ewangelickiej z okresu międzywojnia.

Wszystkie te obiekty, a także z poprzednich edycji można obejrzeć na stronie http://dnidziedzictwa.pl