2012-05-16 Zakazy ludowe

Z budową chaty wiejskiej wiąże się wiele nakazów i zakazów. Nie wolno było używać do budowy drzewa, na którym był wyrzeźbiony lub wyrąbany krzyż, czy też gdy rosła na nim jemioła. Nie może być też użyte do budowli drzewo, w które uderzył piorun, bo diabeł na nim siedzi. 

Fot. Archiwum własne

1. Domy najchętniej budowano w suchym miejscu, np. na wzgórzu

2. Trak do cięcia drewna

Nie można było też używać drzewa, które padając przygniotło kogoś lub zabiło.

Do budowy nie używano także drzew przewróconych w czasie burzy, bowiem zły duch je powywracał, mógłby i budowie zaszkodzić. „Drzewa od burzy zwalonego w ścianę nie zakłada, gdyż czart sprowadza burze i zawieruchy, on to lasy wali, a drzewo ciężkie spadając, mogło i diabła przydusić, jego  mocą się napoić, do mieszkania zabrane by i samego czarta sprowadziło”.

Fot. Archiwum własne

Skansen w Kuligowie

Na materiał budowlany najbardziej nadawały się drzewa iglaste: wysokie o prostej i gładkiej długości. Powszechne zastosowanie miała sosna.

Drewno sosny ma dużą zawartość żywicy, powodującą długą trwałość, odporność na wilgoć i na zniszczenie przez owady i grzyby. W opinii cieśli sosna nie pracuje.

Drzewo najczęściej ścinano, kiedy osiągnęło 90-100 lat. Jednakże wystrzegano się sosny mającej gałąź prosto strzelającą ku górze zwaną gromnicą. Użycie takiego drzewa mogło spowodować śmierć właściciela budynku.

Z drzew liściastych najlepszym i najtrwalszym jest 180-200 letni dąb, który jest symbolem siły i wytrwałości, dlatego używano go na podwalinę domu.

Zgodnie z wierzeniami drzewa nie ścinano w piątki i podczas pełni księżyca. „Drzewo na budowę powinno być ścięte, gdy księżyca ubywa, tj. gdy idzie na dół. Drzewo ścięte w tym czasie łatwo schnie i nie paczy się. W przeciwnym przypadku drzewo gniłoby i ulegało wypaczeniu.

Księżyc napełnia wilgocią pnie drzew. Zmniejsza się ona począwszy od pełni. Chcąc mieć suche drewno, trzeba ścinać drzewa właśnie, gdy księżyca ubywa.

Drzewo spuszczone w miesiącach zimowych – od połowy listopada do połowy lutego, gdy soki jego są zagęszczone, bywa najtrwalsze.
Wybór miejsca, na którym miała być postawiona chata, nie mógł być przypadkowy.

Najchętniej stawiano budynek w miejscu suchym, nasłonecznionym lub na niewielkim wzniesieniu. Unikano miejsc w pobliżu wody, podmokłych, gdyż uważano, że są one przyczyną różnych chorób. Miejsce musiało być wolne od złej energii, która mogła sprowadzić na domowników choroby, śmierć dziecka, czy padanie bydła.

Chaty nie można było stawiać na miejscu dawnego cmentarza, drogi czy miedzy. „Chałupy nie poważy się budować na miejscu, gdzie przedtem szła droga albowiem diabeł za niektórymi ludźmi włóczy się i ślady swoje zostawia.

Powszechne było przekonanie, że to miejsce jest dobre i właściwe na budowę, gdzie położy się bydło i będzie odpoczywało.