2010-01-14 Ciekawe obrzędy

Chodzenie po mikołajstwie  można z pewnością zaliczyć  do najciekawszych zachowań obrzędowych w naszym regionie  - powiadają mieszkańcy Łąki koło Pszczyny (woj. śląskie). Mikołaje w Łące przypadają na pierwszą niedzielę po 6 grudnia.  Towarzyszy im uroczystość odpustowa w miejscowym kościele p.w. św. Mikołaja.

Przebieg, wewnętrzna struktura oraz ściśle przestrzegany, tradycyjny skład osobowy grup mikołajowych (młodzi mężczyźni) czyni Mikołaje podobnym do większości obrzędów kolędniczych.

Wśród kilku grup, które od wczesnych godzin popołudniowych pojawiają się w różnych częściach wsi, spotkać można Świętych, czyli Mikołaja, Biskupa i Księdza.

Drugą część grupy tworzą Diabły, Śmierć, Koza, Baba oraz Żyd zwany w Łące Palestyną. Każdej grupie towarzyszy zespół muzykantów żwawo przygrywających w trakcie całych obchodów. Na uwagę zasługuje Koza, która w wielu obrzędach dorocznych odgrywa ważną rolę. Uchodzi ona za zwierzę o wyjątkowej żywotności, stąd też jej obecność symbolizuje potencjał sił witalnych i odradzające się życie.

Tym samym Mikołaje nawiązują do szeregu innych obrzędów kultywowanych w czasie Godów i Zapustów. Grupy mikołajowe poruszają się po z góry ustalonych rejonach Łąki zachowując stały porządek odwiedzin. Jako pierwsi do domostw wstępują Święci, z powagą pozdrawiają domowników, intonują pieśni religijne, odmawiają modlitwy do św. Mikołaja.

Ksiądz w tym czasie zbiera drobne datki, Mikołaj rozdaje dzieciom prezenty przygotowane przez rodziców. Następnie do akcji wkracza pozostała część grupy czyniąc przy tym mnóstwo hałasu i ogólnego rozgardiaszu. Diabły uganiają się za dziewczętami, Śmierć - wymachując kosą - przegania domowników, muzykanci żywiołowo przygrywają do tańca.

Zdarza się też, że Żyd wspólnie z Babą podkradają np. kury z obejścia. Trofeum to muszą później wykupić od Żyda gospodarze, rzecz jasna za sutą zapłatą.

Na zakończenie wizyty gospodarz dziękuje za odwiedziny zwyczajowo częstując przebierańców alkoholem. Wraz z upływem czasu obchody mikołajowe przybierają coraz bardziej wesoły i pełen animuszu charakter.

Tomasza Liboska , kustosz w Górnośląskim Parku Etnograficznym