2021-05-28 O fajkach na Śląsku

Wydawnictwo: Muzeum - Górnośląskiego Parku Etnograficznego w Chorzowie

„Pyk, pyk, pyk z fajeczki. Duś, duś, duś gołąbeczki…”. Nucąc refren tej dość popularnej na Górnym Śląsku piosenki o „Starzyku” zapewne wielu osobom  przyjdzie na myśl wspomnienie ojca dziadka czy też stryjka w skupieniu palącego fajkę. Czym byłaby jednak fajka bez dobrego, powoli palonego w niej tytoniu?

Nowa publikacja Muzeum pt. „Śląska fabryka fajek glinianych w Zborowskiem. Wyniki badań, studia, konteksty” z pewnością tę tematykę przybliży.

Fot. Archiwum muzeum

Dowiemy się z niej m.in.: jakie były sposoby palenia tytoniu w okresie nowożytnym, jak przebiegał proces wytwarzania fajek na przykładzie wytwórni niderlandzkich oraz kiedy powstała śląska manufaktura fajek w Zborowskiem i jakie odkrycia poczyniono w trakcie badań archeologicznych prowadzonych przy dawnej wytwórni fajek.

Wydawnictwo jest jedynym tak szczegółowo traktującym o wytwórni fajek w Zborowskiem oraz omawiającym jej szeroki kontekst funkcjonowania jako najważniejszej tego typu manufaktury na Śląsku.

W trakcie dwóch sezonów badań archeologicznych w latach 2013–2014 odnaleziono ponad 66 000 zabytków, z czego ponad 80 proc. stanowiły fragmenty glinianych fajek – mówi Barbara Papaj, pracownik Działu Nauki Muzeum, redaktorka publikacji.

W fajki o gładkich niezdobionych główkach oraz w te z plastycznie zdobionymi główkami, które wykonywane były prawdopodobnie na specjalne zamówienie lub w związku z jakimś szczególnym wydarzeniem, zaopatrywali się zarówno sprzedawcy detaliczni, jak i osoby zamawiające duże partie towaru.

Były to wyroby licznie użytkowane przede wszystkim na Śląsku, gdzie fabryka ta miała monopol na produkcję – świadczyć o tym mogą liczne znaleziska z wykopalisk prowadzonych w wielu śląskich miastach.

W zbiorze ze Zborowskiego wyróżniają się przede wszystkim egzemplarze z herbami Śląska i hrabstwa kłodzkiego, prawdopodobnie upamiętniające wydarzenie, jakim było przyznanie Prusom znacznej części Śląska wraz z hrabstwem kłodzkim. W przypadku kilku zdobionych główek widnieją ornamenty wskazujące na królewskie miasto Wrocław – herb z orłem śląskim, stylizowane głowy św. Jana Chrzciciela czy ozdobne wstęgi z napisami Breslau – dodaje Papaj.

Książka przybliży nam nie tylko historię samej fabryki, ale też sylwetki jej właścicieli i osób w niej pracujących oraz dzieje miejscowości. Dzięki interdyscyplinarnemu charakterowi będzie cennym źródłem dla środowiska naukowego, ale także dla czytelników żywo zainteresowanych historią regionu.

Publikacja „Śląska fabryka fajek glinianych w Zborowskiem. Wyniki badań, studia, konteksty” została wydana dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Ochrona zabytków archeologicznych”.

Zobacz też:

Książki Soltysa