2010-05-17 Młyny wodne

Młyny wodne były stałym elementem krajobrazu polskiego. Usytuowane były nad rzekami. Poruszne za pomocą koła wodnego lub turbiny wodnej, mieliły zboże na chleb i pasze. 

Wędrując wzdłuż dorzecza górnej Pilicy można jeszcze zobaczyć pozostałości młynów wodnych.    

Wzdłuż rzeki Pilicy

Młyn w Woli Libertowskiej

Młyn wodny wzniesiony w końcu XIX w. nad Pilicą już nie istnieje. Zstał rozebrany w ostatnich latach. Pozostałe wyposażenie młyna zostało zainstalowane w nowopowstałej mieszalni pasz. We wsi znajduje się kilka drewnianych chałup.

Fot. Archiwum muzeum

Młyn w Żarnowcu

Jadąc lokalna drogą z Pilicy do Żarnowca, przed samym Żarnowcem skręcamy w prawo do młyna. Niewielka rzeka w tym miejscu zasilała od dawien dawna młyn wodny z kołem podsiębiernym.

Obecny młyn to budowla z początku XX w. wzniesiona w konstrukcji szkieletowej, szalowanej deskami. W ostatnich latach młyn utracił większość wyposażenia młyńskiego. Ciekawym rozwiązaniem technicznym jest prądnica elektryczna pracująca w oparciu o proste koło wodne.

Obiekt jest w posiadaniu Tomasz Petzolda znanego hodowcy psów pasterskich. Właściciel zamieszkuje nieopodal młyna. Młyn nieczynny.

Fot. Archiwum muzeum

Młyn w Łanach Wielkich (1)

Budynek młyna wykonany w konstrukcji szkieletowej, szalowany deskami, obok dostawiony mniejszy pod turbinę wodną.

Obok młyna niewielki drewniany dom młynarza i murowany z miejscowego kamienia budynek gospodarczy (inwentarski). W Zagrodzie znajduje się wolnostojąca drewniana stodoła. Zagroda opuszczona, młyn zrujnowany, pozbawiony urządzeń młyńskich, właściciel mieszka w Dąbrowie Górniczej.

Według miejscowych informatorów młyn zbudowano przed I wojną światową i działał do lat 80. XX w. Młyn nieczynny.

Fot. Archiwum muzeum

Młyn w Łanach Wielkich (2)

Nieopodal istniejącego młyna, tuż przy moście drogi do Otoli znajduje się ruina nieistniejącego młyna wodnego. Pozostałością młyna jest betonowy jaz i najazd na turbinę wodną.

Według miejscowych informatorów młyn u Kowalskiego spłonął w 1991 r.

Fot. Archiwum muzeum

Młyn w Szczekocinach

Młyn ulokowany na prawym brzegu rzeki, drewniany. Obiekt zbudowany prawdopodobnie na początku XX w. Młyn czynny, świadczący usługi młynarskie dla ludności. 

Fot. Archiwum muzeum

Młyn w Przyłęku

Jadąc drogą nr 46 z Szczekocin w kierunku na Lelów skręcamy na prawo w miejscowości Nakło. Na prawym brzegu rzeki wznosi się drewniana budowla młyna wodnego, datowanego na początek XX w. Młyn nieczynny.

Fot. Archiwum muzuem

Młyn w Koniecpolu

Młyn wodny należący dawniej do rodziny Pytlewskich, obecnie jest użytkowany przez Marcina Makiełę. Nieopodal młyna stoi drewniany dom młynarza. Dojazd do młyna drogą lokalną wzdłuż rzeki po lewej stronie. Właściciel zamieszkuje nieopodal młyna. Młyn czasowo nieczynny.

Fot. Archiwum muzuem

Wzdłuż rzeki Krzyni (lewego dopływu Pilicy)

Do niedawna ta niewielka rzeczka zasilała kilka młynów wodnych począwszy od Pradeł po Szczekociny. W wyniku regulowania rzeki i zmniejszonego przepływu wody część młynów zaprzestała swej działalności już w latach 50. XX w.

Pracownikom Górnośląskiego Parku Etnograficznego udało się dotrzeć do dwóch młynów w miejscowościach Grabiec i Bonowice.

Młyn w Grabcu

To drewniana budowla wzniesiona prawdopodobnie w połowie XIX w. Najstarsza część młyna wybudowana w konstrukcji zrębowej, powyżej niej wzniesiono na pocz. XX w. konstrukcję szkieletową szalowaną deskami.

Przed młynem widoczny niewielki budynek skrywający turbinę wodną. Z pobieżnych oględzin można zauważyć, że wyposażenie młyna jest zachowane.

Nieczynny młyn znajduje się w opuszczonej zagrodzie dostępnej od drogi  nr 78. Najlepiej młyn można zobaczyć (sfotografować) od drugiej strony rzeki a wsi Grabiec.

Obiekt nieczynny i opuszczony, właściciel zamieszkuje w jednej z najbliższych miejscowości. Młyn nieczynny.

Fot. Archiwum muzeum

Młyn w Bonowicach

Młyn usytuowany po prawej stronie rzeki, dojazd od drogi nr 78. Budynek młyna wzniesiono w 1886 r.. Młyn posiada turbinę wodna z lat 20. XX w. wraz z kompletnym wyposażeniem z tego okresu. W ostatnim czasie ze względu na niski stan wody działał w oparciu o napęd silnika elektrycznego. Obecnie nieczynny. Właściciel zamieszkuje nieopodal młyna. Młyn nieczynny.

Fot. Archiwum muzeum

Wzdłuż rzeki Białki lelowskiej (lewego dopływu Pilicy)

Młyn w Lelowie

Młyn wodny, drewniany, zbudowany prawdopodobnie w k. XIX w.

Według zasłyszanych informacji młyn należał do rodziny Pytlewskich, nieczynny od 1945 r. Obiekt znajduje się tuż za centrum Lelowa przy drodze nr 794 w kierunku na Koniecpol.

Młyn wzniesiony na podmurówce, wyżej konstrukcja szkieletowa szalowana deskami. Przy młynie budynek skrywający turbinę wodną. Rzeka Białka Lelowska spiętrzana jest przed młynem przy pomocy jazu. Zdecydowana większość wody toczy się korytem rzecznym omijając młyn. Do młyna płynie woda młynówką (niewielka ilość). Obiekt opuszczony. Młyn nieczynny.

Fot. Archiwum muzeum

Młyn w Białej Wielkiej
Stojący przy przepuście wodnym zasilającym dawne stawy dworskie, powstał w 1935 r. Postawił go Karol Szyc (1890-1957), który obok młyna miał też swoje siedlisko (obecnie drewniana leśniczówka). Murowano-drewniany, z trzema kondygnacjami, był po wojnie uspółdzielczony. Odzyskany później przez spadkobierców Młyn nieczynny.

Fot. Archiwum muzeum

Młyn w Bogumiłku

Trzy kondygnacyjny młyn z bocznym szybem napędowym powstał w latach trzydziestych XX w. Zbudował go wraz z poznanym już dworem i folwarkiem jeden z trzech braci Szyców - Ludwik.

Właściciel tego majątku zginął w czasie wojny w Oświęcimiu, a jego syn Przemysław poległ w partyzantce.

Zdewastowany w okresie upaństwowienia trafił ostatnio w prywatne ręce. Właściciel wytwórni makaronów "Romeo" z Kokawy uruchomił go po żmudnym remoncie. Teraz napędzany wyłącznie nurtem spiętrzonej Białki produkuje ponownie różne gatunki mąki. Za młynem uroczysko wodne (łabędzie) na szeroko rozlanej Białce.

Damian Adamczak, Antoni Kreis