2010-07-18 Skansen w Vychylovce

W starej drewnianej chacie gwar… szykuje się wesele. Za suto zastawionym stołem weselnym stoją pan młody z panną młodą. Stoją sztywno, bo wcale nie są prawdziwi. Stanowią część stałej ekspozycji w jednej z zagród Muzeum Wsi Kisuckiej w Vychylovce.

Pośrodku izby na stołeczku siedzi młoda dziewczyna, wokół niej starsze kobiety. Śpiewają, dają młodej dobre rady na życie, zdejmują wianek, przykrywają głowę chustą. Ta akcja dzieje się naprawdę. To inscenizacja obyczajów weselnych, a dokładniej obrzędu zwanego u nas oczepinami.

Potem sceneria się zmienia. Kobiety wychodzą na łąkę. Zrzucają weselne buty, na bosaka zbierają rosliny. Rozmawiają, dyskutują, które zioła sa dobre by zdobyć chłopa, które, by go utrzymać… wróżą, gadają, podśpiewują. Jak to kobiety na wsi – w dawnych czasach.

To tylko próbka inscenizacji, jakie mają miejsce w letnie weekendy w Muzeum Wsi Kisuckiej w Vychylovce koło Starej Bystricy na Słowacji. Skansen stara się bowiem pokazywać historię ożywioną nieco. Stare chałupy przedzielają niewielkie zagony, na których uprawia się rośliny w systemie długo stosowanej w tej okolicy trójpolówki, w zagrodach pasą się zwierzaki, a członkinie zespołu folklorystycznego inscenizują, zgodne z porą roku lub z tematem stałej ekspozycji w zagrodzie, scenki z życia wsi. Ja trafiłam na wróżby i wesele.

Skansen w Vychylovce powstał w 1981 roku. Ulokowano go w wąskiej dolinie wcinającej się w grzbiet gór zwanych tu Kysucké Beskydy, a po polskiej stronie nazywanych Beskidem Żywieckim. Miejsce to wybrano na muzeum wsi, bo stało tu już kilka starych zagród, wykorzystywanych sezonowo przez pasterzy. Takie obejścia nazywano tu cholwarkami (cholvárky).

Bezpośrednim powodem powstania tu skansenu i uzupełnienia istniejących zabudowań nowymi, przeniesionymi z innych miejsc, była planowana budowa zbiornika wodnego w Novej Bystricy. Postanowiono wtedy uratować stare zabytkowe budynki z dwu przeznaczonych do zalania wsi: Riečnica i Harvelka. Od nich zaczęło się muzealne odtwarzanie charakterystycznego dla Kisuc (Kysuce) sposobu zasiedlenia dolin górskich.

Centrum skansenowskiej wsi stanowi murowana kaplica Marii Panny Różańcowej sprowadzona z miejscowości Zborov nad Bystricou. Otacza ją cmentarzyk, na którym stoją stare kute krzyże. Obok od powodzi strzeże św. Jan z Nepomuka (u nas zwany Nepomucenem).