2010-10-28 Zabawki ludowe

Dawniej zabawki  były robione przez twórców ludowych z naturalnych materiałów, czyli z drewna, słomy, gliny lub wiórów osikowych.

Szmaciane lalki, proce czy grzechotki wykonywały dla siebie same dzieci, ich starsze rodzeństwo bądź rodzice. Natomiast zabawki wymagające wprawnej ręki rzemieślnika czy ludowego artysty, jak bryczki z konikami czy wymyślnie zdobione gwizdki, zamawiane były u miejscowych stolarzy, cieślów i garncarzy. Z czasem zabawki zaczęto kupować na jarmarkach, odpustach, a także u wędrownych handlarzy.

Fot.  Archiwum Muzeum Wsi Opolskiej

Zabawki prezentowane na wystawie „Koniki, klepaki, gliniaki – kolorowy świat dawnych zabawek”  w Muzeum Wsi Opolskiej. Wypożyczone ze zbiorów Muzeum Zabawek i Zabawy w Kielcach.

Do najciekawszych i najpopularniejszych należały zabawki drewniane, szczególnie konie - zarówno te na biegunach służące do kołysania dzieci, jak i stojące lub małe, ciągnące bryczki. Produkowane były w różnej wielkości, najczęściej w  kolorze czerwonym. Bryczki malowane były we wszystkich dostępnych barwach, głównie we wzory kwiatowe.

Popularne były też tak zwane „klepaki” -  karuzelki, motyle, ptaki. Przymocowany do nich drążek służył do pchania ich z dużą prędkością po płaskiej powierzchni. Poruszające się w rytm obrotu kół kolorowe elementy robiły znaczny hałas, czym wprawiały dzieci w doskonały nastrój.

Bardzo popularne – nie tylko w naszym kraju, ale i na całym świecie – były piękne ceramiczne gwizdki i okaryny. W zależności od wyobraźni twórcy i jego możliwości przybierały one charakterystyczne dla całej kultury ludowej kształty zwierząt, ptaków i ludzi. Najprostsze gwizdki wydawały najczęściej dźwięki jednotonowe, zaś na okarynie można było grać nawet dość skomplikowane utwory muzyczne.        

Na wsiach lalki najczęściej robione były z gałganków i szmatek, dopiero w późniejszych czasach, gdy do ich produkcji w miastach zaczęto używać porcelany i plastiku, przybrały formę spotykaną w sklepach obecnie.

W wiejskim domu lalki były zakupem bardzo kosztownym, zwykle więc można było pozwolić sobie tylko na jedną taką lalę. Bawiły się nią później wszystkie dzieci w rodzinie i - o ile nie uległa wcześniej zniszczeniu - przechodziła z rąk do rąk, z pokolenia na pokolenie. Jeszcze po dziś dzień te piękne porcelanowe cuda przechowywane są z pietyzmem w domach przez babcie, ich córki i wnuczki.

Drewniane samochody, ciężarówki i samoloty stanowią przykład kultywowania tradycji zabawkarskich (jeśli chodzi o materiał, kolorystykę i zdobnictwo) przez twórców ludowych żyjących w XX wieku i tworzących zabawki dla dzieci z tej właśnie epoki.