2010-12-09 Potrawy Wigilijne

Do najbardziej typowych i tradycyjnych potraw ludowych, podawanych podczas wieczerzy wigilijnej, należały barszcz z buraków, zupa grzybowa, siemieniatka, bigos postny, kasza jaglana ze śliwkami suszonymi, groch lub fasola, kluski pszenne z makiem, kisiel z owsa, kutia oraz piernik a na koniec jabłka i orzechy.

Na Podlasiu

Podawali barszcz, potem rybę smażoną lub gotowaną, bardzo często „wjuny” czyli piskorze, kompot z suszonych gruszek-dziczek i czernic oraz kutię.

W Poznańskiem

Wieczerza wigilijna składała się zwykle z sinobiałej zupy z konopi, grochówki lub polewki z maku z jagłami, zawiędki zakruszonej mąką, klusek z kwaśnem (z sokiem kiszonej kapusty), klusek z makiem, klusek z faryną (ciemny cukier gorszego gatunku) lub miodem, grochu białego, suszonych grzybów smażonych w oleju, kapusty, kaszy i gruszek.

W Szamotulskiem

Wigilijnymi potrawami były tylko kluski z makiem, kapusta, groch, kasza, grzybki i konieczna na każde święto gorzałka.

Na Pomorzu

Jedzono najczęściej kluski z makiem, zamożniejsi rybę, zupę z piwa, bułeczki, kapustę z grzybami suszonymi, śledź, rybę pierogi, czasem ser.

Na Mazowszu

Pieczono placki pszenne. W zależności do zamożności domu wieczerza wigilijna składała się z pięciu, siedmiu lub dziewięciu potraw. Najczęściej – oprócz opłatka i wódki podawano kapustę z grzybami „betkamy”, barszcz grzybowy, tłuczone kartofle polane makiem, kluski z gruszkami lub same gruszki-polki, także oładki pszenne na oleju, kaszę jaglaną z olejem, prażony groch, pasternak i kisiel owsiany lub żurawinowy oraz kutię – pęczak z makiem utartym na masę i rozprowadzony wodą osłodzoną cukrem lub miodem.

Na Pogórzu 

W okolicach Rabki jedzenie było postne bez nabiału i składało się przeważnie z barszczu śliwkowego z ziemniakami, wodzianki, zupy grzybowej, zupy grochowej z chlebem, karpieli gotowanych, ziemniaków lub pierogów z kapustą. Kolację wigilijną kończył kompot śliwkowy z kluskami. 

Na Podhalu

Wieczerza składała się z klusek zrobionych z ziemniaków, bobu, grochu, kołaczy z razowej mąki z serem oraz suchego chleba z miodem i kwaśnicy – czyli kapuśniaku z suszonymi śliwkami.

Na Śląsku

Jadano najczęściej w tym dniu siemieniotkę, suszone śliwki z fasolą, kartofle ze śledziem, suszoną rzepę, falsolę „marszczoną” olejem, zuwkę z serem, bombolki i kołacze z serem lub śliwkami.

Na Warmii i Mazurach

Do II wojny światowej nie przestrzegano postu, a potrawy wigilijne nie różniły się od potraw dnia świątecznego. Najczęściej na Wigilię podawano gęś, gęsią kiełbasę, mięso oraz ciasto i słodycze.

(źródło: Hanna Szymanderska - Polskie Tradycje Świąteczne)

Dla osób chcących popróbować potraw regionalnych wybraliśmy przepisy z listy produktów tradycyjnych, prowadzonej przez Ministerstwo Rolnictwa.

Siemieniotka – śląska zupa z konopi 

Sposób wykonania tej zupy opisuje Wera Sztabowa w książce Krupnioki i moczka, czyli o kuchni śląskiej.  

Najpierw gotowano w osolonej i ocukrzonej wodzie ziarna konopi tak długo, aż popękały. Wodę z gotowania odlewano do osobnego naczynia, a konopie tłuczono w żelaznym albo kamiennym garnku tłuczkiem na miazgę.

Potem zalewano konopie wrzącą wodą, dokładnie płukano, aż woda stawała się biała i zalewano przez sito do naczynia, w którym zbierano wywar z konopi. Przecieranie powtarzano nieraz pięciokrotnie, aż z konopi pozostawały same kluseczki, a w naczyniu zebrało się wystarczająco konopnej polewki.

Stawiano ją na piecu, zasypywano drobno zmieloną kaszą jaglaną i gotowano chwilę. Dla podniesienia smaku dodawano do niej przed podaniem na stół soli i cukru. (…) Zupę nakładano na głębokie talerze. (…) I w taki sposób na jednym talerzu spotykały się ziarna prosa, tatarki i konopi, według dawnych wierzeń mających siłę magiczną i wróżących powodzenie.

Kapusta z olejem lnianym i grzybami - mazowiecka potrawa

Przygotowywana jest z kapusty kiszonej, suszonych grzybów z dodatkiem oleju lnianego, cebuli i przypraw. Tradycyjna metoda wytwarzania tego dania pozostała niezmieniona do dziś. Najpierw wieczorem należało namoczyć suszone grzyby, a następnie rankiem należało obmyć kapustę zimną wodą i pokroić na tzw. paski.

Dodawano do niej posiekane grzyby, cebulę i wszystko razem mieszano. Później kapustę wraz z dodatkami zalewało się olejem lnianym i gotowało. Na koniec do gotowanej kapusty dodawało się zasmażkę przygotowaną z mąki pszennej, cebuli i oleju lnianego.

Tak przygotowana kapusta najczęściej jedzona była w wigilię z kartoflami, okraszonymi olejem lnianym i z karpiem, zaś w kolejne dni świąteczne stanowiła dodatek do chleba i mięs.