2011-01-20 Z babcią do muzeum

Jutro Dzień Babci, dzień później Dziadka. To dobra okazja, aby odwiedzić muzea i parki etnograficzne i wspólnie powrócić do lat minionych. Dziadkowie jeszcze pamiętają tradycje, zwyczaje i obrzędy, przedmioty codziennego użytku, które dla młodych stanowią zagadkę.

Można będzie więc wspólnie powspominać i przywołać to co zostało już wytarte z pamięci. Wydobyć od dziadków historie, które już tylko oni pamiętają - przejąć od nich to nasze kulturowe dziedzictwo.

Wędrując od muzeum do muzeum niejednokrotnie widziałam jak młodzi z ciekawością przyglądali się przedmiotom, które w dawnych wiejskich chatach i gospodarstwach były w codziennym użytkowaniu. Starsi mijali je bez entuzjazmu, choć z pewnym sentymentem.

Fot. Archiwum własne

1.2. Naczynia i sprzęt codziennego użytku - Park Etnograficzny w Toruniu

Szczególnie utkwiło mi w pamięci młode małżeństwo, które - i z dołu i z góry - bacznie przypatrywało się żarnom, zadając sobie pytanie – do czego ten płaski kamień z dziurą w środku  mógł służyć. Niezwykle ich to intrygowało. Do głowy mi nie przyszło, że przedmiot ten może stanowić dla kogoś tak ogromną zagadkę. A jednak…

Fot. Archiwum własne

Żarna - fragment wystawy "Tajemnice codzienności" w muzeum w Toruniu

Zdałam sobie sprawę, że to nie wina tych młodych, że nie wiedzą. Ale, że to świat poszedł tak daleko na przód – i to za naszego pokolenia.  

Przy okazji wyjaśnię tym co nie wiedzą, że żarna służyły do mielenia ziarna. Składały się z dwóch okrągłych kamieni, z których dolny nazywany leżakiem był nieruchomy, a górny, nazywany biegunem, obracany był wokół swej osi. Górny kamień miał w środku otwór ok. 8-10 cm, w który było sypane ziarno przeznaczone do zmielenia.

Kamienie były wmontowane w drewnianą obudowę przypominającą stolik lub skrzynkę. Rozstaw między kamieniami był regulowany. Jeżeli kamienie przylegały do siebie, ziarno było roztarte  na mąkę, jeśli prześwit między nimi był większy – powstawała śruta albo kasza.

Żarna wprowadzało się w ruch za pomocą żerdki – kija. Dolny koniec był połączony z ruchomym kamieniem, górny osadzony był w otworze kawałka deski – przymocowanej np. do ściany. Jedną ręką obracało się żarna, drugą dosypywało ziarna.

Dzisiaj takie kamienie, pozostałości po żarnach, można spotkać w ogrodach  jako elementy dekoracyjne. Warto wiedzieć z jak ciężką ludzką pracą wiąże się ich historia.

Niektóre muzea przygotowały specjalną ofertę z okazji Dnia Babci i Dziadka. Muzeum Etnograficzne w Toruniu proponuje pójść z babcią i dziadkiem (23 stycznia godz. 12.00) do stajenki czyli na wystawę Szopki świata. Jeszcze w świątecznej atmosferze wnuki z dziadkami mogą wysłuchać zimowych piosenek, a także obejrzeć film Gwiazda Dobrej Nadziei w reż. Romana Dobrzyńskiego. Tematem filmu są jasełka w wykonaniu dzieci – wychowanków Ośrodka Bona Espero w Brazylii. Można namówić dziadków do opowieści jak kiedyś na wsiach wyglądały polskie jasełka.

Fot. Archiwum muzuem w Toruniu

Wystawa Szopki świata

Po filmie muzeum zaprasza do zabaw plastycznych i gier towarzyskich, jak to dawniej u pradziadków w saloniku bywało.

Natomiast Muzeum Narodowe i Muzeum Etnograficzne we Wrocławiu 21 i 22 stycznia zwolniło wnuki i dziadków z opłaty za bilety za wstęp. Przygotowało też zabawę O babcinych koronkach i strzelbach dziadunia.

Fot. Archiwum Muzeum Etnograficznego w Warszawie

Portret kobiety w stroju żywieckim

Uczestnicy będą oglądać dawne portrety dam w pięknych sukniach i zabytkowe strzelby, dowiedzą się, co to jest krynolina i od kiedy były modne koronki, jaka jest różnica między zamkiem kołowym i kapiszonowym w strzelbach. Spotkanie zakończy zabawa plastyczna. Początek 22 stycznia o godz. 14.00.

Dorota Skrobisz - wydawca portalu