2011-03-15 Gra na lirze

Muzeum Podlaskie w Białymstoku i Stowarzyszenie Dziedzictwa Podlasia organizują 18-20 marca warsztaty ukraińskich i polskich pieśni lirniczych. Uczestnicy nauczą się przygotowywania liry do gry (zakładanie wacików, kalafoniowanie strun, strojenie etc.), zapoznają się z podstawami gry na lirze.

Fot. Archiwum Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie

Lira korbowa

Lira korbowa jest mało znanym, a specyficznym instrumentem. W najprostszej wersji przypomina skrzynkę z korbą. Podobna jest do skrzypiec, w których struny skraca się klawiszami, a smyczek zastępując trącym o struny kołem poruszanym właśnie korbą.

Zapomniany przez lata instrument  przeżywa obecnie swój renesans.  Działają pracownie lutnicze wykonujące kopie instrumentów ze zbiorów muzealnych. Liry używają m.in. muzycy folkowi, np.  zespół folkowy Żywiołak.

Jeszcze do lat 30-tych XX wieku wielu wędrownych lirników  śpiewających nabożne pieśni można było spotkać w czasie rozmaitych świąt, odpustów czy po prostu na ulicy. Na wschodzie Polski (podobnie jak na Ukrainie) były to przede wszystkim pieśni o św. Mikołaju, w Polsce centralnej - o św. Stanisławie, ale także o Łukaszu Ewangeliście, Jerzym, Wawrzyńcu, Franciszku, Antonim, Rochu, św. Helenie, Dorocie czy Katarzynie.

W repertuarze lirników znajdowały się także pieśni świeckie, a nawet frywolne. Wiele z nich powstało w środowisku uczonych, związanych z Akademią Kijowsko-Mohylańską. Inne zostały stworzone przez samych lirników, bądź zaadaptowane z tradycji ludowej.

Warsztaty poprowadzi Serhij Petryczenko. Pochodzi z Kijowa, gdzie przez 14 lat śpiewał w chórach amatorskich i profesjonalnych, m. in. Państwowym Męskim Chórze Ukrainy. W latach 1988 - 91 był aktorem kijowskiego Teatru Studio „Wydybaj” i uczestnikiem polsko - ukraińskich wypraw etnomuzykologicznych na Huculszczyznę, Pokucie i Bukowinę.

Od 1992 jest aktorem Teatru Węgajty i śpiewakiem Scholi Teatru Węgajty. Współpracował z ukraińską redakcją Radia Olsztyn oraz tygodnika ukraińskiego Nasze Słowo. Śpiewa w chórze parafii prawosławnej w Olsztynie i w Chórze Belcanto. Od 2001 roku prowadzi w ramach Scholi program autorski „Kanty i psalmy” poświęcony polsko – ukraińskim związkom kulturowym w XVII w. Zajmuje się ukraińską tradycją lirniczą.

Tak opowiada o marcowym spotkaniu z pieśnią lirniczą:
Na warsztat weźmiemy utwory z Bohohlasnyka Poczajewskiego – XVIII-wiecznego cerkiewnego śpiewnika, pieśni spisane od lirników w XIX wieku oraz pieśni z repertuaru Iwana Własiuka – jednego z ostatnich lirników Polesia (zm. 1991 r.). Sprawdzimy też jak wyglądały XVIII-wieczne zapisy pieśni, jak przez stulecia zmieniał się język i środki wyrazu twórczości lirników.

Informacje i zapisy: jcharytoniuk@gmail.com