2011-05-21 Zielone Świątki

Zbliżają się Zielone Świątki. W tym roku obchodzimy je 12 czerwca (zawsze w pięćdziesiąty dzień po Wielkanocy). Jest to święto radości, nadchodzącego lata. W obrzędowości ludowej traktowane jako zaskarbienie sobie przychylności sił natury.

Dawniej z tej to okazji  organizowano huczne uroczystości – strojenie zielenią domów (gałązkami  brzozy, jesionu lub świerku, kwiatami oraz tatarakiem) czyli tzw. majenie.

Fot. Archiwum skansen w Sierpcu - D. Krześniak

Gałązkami brzozy dekorowano domy i zagrody

Dziewczęta wkładały na głowy zielone wieńce. Strojono też tak zwierzęta. Wieńce z liści brzozy, dębu i klonu nakładano na szyje koni i rogi bydła, a wianuszki z chabrów – na szyje gęsi i kaczek.

Brzoza była symbolem przyjaźni i sympatii, dąb zapewniał siłę i długie życie, a klon zdrowie. Wierzono, że cechy te przechodziły z liści na zwierzęta.

W dniach Zielonych Świątek (święta te były kiedyś dwudniowe) urządzano też huczne zabawy. Na leśnych polanach rozpalano ognie, tańczono i śpiewano na łąkach.

Z tymi dniami wiążą się też obrzędy.

1. Wołowe wesele
Gromada chłopców pędzi przez wieś wołu zwanego Rodusiem, na którym jest przywiązany bałwan ze słomy w czapce i butach. Trzaskają z biczów. Zatrzymują się przy każdej chałupie, śpiewają i deklamują:

Przywiedliśmy wam Rodusia
Niechaj wam się wszystko darzy
Wyjdźcie do nas gospodarze.

Wywołani gospodarze przyłączają się do gromady. Wędrówka kończy się w karczmie. Rozpoczyna się biesiada i tańce.

2. Zwyczaj Rochwist  (Śląsk)
Chłopcy świtem wyjeżdżają na gonitwy. Na mecie jest ustawiany drąg na górze. Kto pierwszy będzie u mety ten zostaje królem, kto ostatni – Rochwistem. Gdy wracają do domu król idzie na czele gromady. Rochwist służy mu za błazna. Wiozą go na wózku o dwóch kołach przybranym w zielone gałązki. Gromada także kończy zabawę w gospodzie.

3. Król pasterzy (Kujawy)
Królem zostawał ten, kto pierwszy przepędzi bydło na umówione miejsce. Ten kto przyprowadził bydło ostatni zajmował się pilnowaniem zwierząt, a pozostali wesoło bawili się w gospodzie. Król otrzymywał w prezencie kwiaty i pióra (jeśli była to królowa – wstążki i pierścienie).

4. Obchodznie pól z Królewną (Podlasie)
Dziewczęta szły w pole. Rozpalały ognisko, siedząc przy nim plotły wianki z ruty, chabrów oraz brzozowych i klonowych gałązek. Ze swojego grona wybierają królewnę, która ubiera się w białą lub niebieską sukienkę, zawiesza korale, a na głowę wkłada wieniec z kwiatów z przyczepionym lnianym welonem.

Królowa w towarzystwie dziewcząt trzykrotnie okrąża ognisko.

Następnie pochód obchodzi pola, śpiewając:

Gdzie królewna chodzi,
Tam pszeniczka rodzi,
Gdzie królewna nie chodzi,
Tam pszeniczka nie rodzi.

Obejście pól miało zapewnić urodzaj.

Następnie orszak obchodzi wszystkie domy we wsi. Przyjmowane są poczęstunkiem. Pochód kończy się w karczmie, gdzie przybyli już uczestnicy wołowego wesela. Zabawa trwa do białego rana.

5. Rusałki (wschodnia Polska)
Dziewczęta i młode mężatki wiją wianki z brzozowych gałęzi. Każda robi tyle wianków, ile ma bliskich osób. Śpiewają, a chłopcy grają im na skrzypcach. Gdy skończą wicie wianków, tańczą wokół drzew.

6. Maj
Chłopcy wbijali okazały pień sosnowy przed karczmą. Jego szczyt przystrajali zielenią i wstążkami. Zawieszają też skradzione dziewczętom drobiazgi – wstążki, chusteczki.

Fot. Archiwum skansen we Wdzydzach Kiszewskich

Wspinanie się po maju podczas imprezy plenerowej

Na wierzchołku wieszają także butelkę z wódką. Potem wspinają się po trofea. Jak tylko stają się posiadaczami zawieszonych dziewczęcych drobiazgów, domagają się od panien wykupu.

7. Maik (inaczej gaj, gaik, maik, nowe latko, torzyce)
Dziewczęta stroją gałąź sosnową lub całą choinkę we wstążki, kwiaty, świecidełka, dzwonki, przywiązują lalkę jako symbol królowej wiosny. I wyruszają z maikiem po wsi.

Fot. Archiwum skansen w Sierpcu - D. Krześniak

Chodzenie z gaikiem podczas imprezy plenerowej

Śpiewają, życząc gospodarzom doczekania nowego latka. 

Gaiczek zielony pięknie przystrojony
Po wsi sobie chodzi, bo mu się tak godzi.
Nasz gaiczek z lasu idzie
Idzie po lipowym moście.
Dziwują się wszyscy ludzie
Przypatrują mu się goście.