wiano.eu
YouTubeFacebook

2011-07-12 Makatki ludowe

Ponad 50 makatek haftowanych i drukowanych, a także dawne aranżacje kuchni  można obejrzeć na wystawie w wołomińskiej Galerii Przy Fabryczce. Dla osób starszych będzie to sentymentalna podróż w przeszłość, dla młodszego pokolenia możliwość poznania dawnej sztuki ludowej, która dzisiaj zaczyna powoli się odradzać.

 

Wystawa potrwa do 15 sierpnia.

 

Fot. Archiwum własne

Makatki ludowe - wystawa w Galerii przy Fabryczce

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Makatki wieszano przede wszystkim w kuchniach, ale także w izbach, nad kuchnią, nad stołem, przy szafkach na naczynia.

 

Fot. Archiwum własne

Wystawa w Galerii przy Fabryczce

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Najczęściej jednak w miejscach związanych z użytkowaniem wody – nad wiadrami, cebrzykami, umywalkami, nad kranem.  Tam wieszano także ręczniki – odmianę makatek. Umieszczano je na specjalnych półeczkach lub wieszakach. Miały zasłaniać ręczniki służące do wycierania się.

 

Fot. Archiwum własne

Wystawa w Galerii Przy Frabryczce

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Na makatkach (lnianym lub bawełnianym płótnie) haftowano lub drukowano scenki z życia codziennego: gospodynie nakrywające do stołu, bądź gotujące przy kaflowej kuchni, kucharzy i kuchareczki, kominiarzy, żołnierzy.

 

Fot. Archiwum własne

Wystawa w Galerii przy Fabryczce

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Jednym z częstszych tematów są dzieci bawiące się w domu i na zewnątrz. Pojawiają się także zwierzęta – psy, koty, pawie, papugi i inne ptaki w gniazdach bądź na gałęziach drzew, drób domowy. Są też tam kompozycje kwiatowe – kwiaty w wazonach i koszach, jak również owoce na stołach i paterach. 

 

Fot. Archiwum własne

Wystawa w Galerii przy Fabryczce

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Na makatkach znajdują się też motywy holenderskie wzorowane na ceramice z Delft – wiatraki, dzieci w czepcach i drewniakach, również motywy japońskie – grupa japonek w kimonach pijąca herbatę.

 

Fot. Archiwum własne

Wystawa w Galerii przy Fabryczce

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Częstym tematem są także motywy bajkowe – krasnale, Czerwony Kapturek z wilkiem, Jaś i Małgosia.

 

Czasem na makatkach haftowano krajobrazy sielskie – chaty wśród drzew, schematyczne widoki gór, strumyków czy wschodzącego słońca.

 

Fot. Archiwum własne

Wystawa w Galerii przy Fabryczce

 

 

 

 

 

 

 

 

 


Mniej popularne były makatki o motywach religijnych: Jezus, anioły, Anioł Stróż czy prezentowana na wystawie Święta Rodzina. Jeśli się już znalazły w domach nie traktowano ich jak obrazów, przed którymi się modlono, pełniły funkcję jedyni e dekoracyjną.

 

Oprócz obrazu niezwykle istotnym elementem obrazu jest tekst – najczęściej podpis pod rysunkiem, który wzmacnia przekaz obrazu i dopełnia treść. Przeważnie jest to jedno lub dwa zdania, często dwuwiersz – łatwy do zapamiętania.


Makatkowy napis: przysłowie, wskazówka, sentencja, złota myśl, życzenia czy modlitwa pełni dydaktyczną funkcję. 


Oto przykłady makatkowych napisów, zgrupowanych wokół danej tematyki.

 

Domowe ognisko / Kuchnia
Gdzie Polka warzy tam się dobrze darzy
Gdzie kucharek sześć tam nie ma co jeść
Gotuj dobrze, nie żartuję, potem z tobą poflirtuję
Kaczuszkę nadziewaną spożywaj ze smakiem, zdrowsza niż tłusta gąska podlana arakiem
Dobra żona tym się chlubi, że gotuje, co mąż lubi
Jak ja ugotuje to wszystkim smakuje
Ugotowane z miłością ziemniaki lepiej smakują niż usmażona w gniewie kiełbasa
Kochająca żona wszystko zrobić zdoła, nawet męża diabła zamieni w anioła
Dobra gospodyni dom wesołym czyni
Szczęśliwy na każdą stronę kto pojmie dobrą żonę
Dobra żona męża korona
Kucharz piękną Helę chwalił, indyk w piecu się przypalił


O mężczyznach
Chłopska rzecz – siła jeść
Przyszedł żołnierz do kucharki – spojrzy raz na nogi, raz na garnki 
Gdy kucharz z kucharką flirtuje, to kot po kuchni grasuje

 


Czystość
Wspólna kąpiel jest przyjemna, kiedy miłość jest wzajemna
U dobrej kuchareczki czyste garneczki
Czystość szczyci
Świeża woda humoru doda
Myj się zimną wodą, będziesz piękną i młodą
Woda i mydło najlepsze bielidło
Kto się myje, długo żyje


Dzieci
Nie mów nikomu co dzieje się w domu
Leśna kapela wszystkich rozwesela
Świat malutki nie wie co to smutki
Dobre dziatki to radość matki
Pan Bóg kocha takie dziatki co słuchają ojca matki


Religijne
 Kto z Bogiem Bóg z nim
Pan Bóg kocha takie dziatki co słuchają ojca matki
Kto rano wstaje temu Pan Bóg daje
Gdzie miłość i zgoda tam Bóg rękę poda


Miłość
Pocałunek bez wąsów jest jak zupa bez soli
Sto razy całować jest mało, sto pierwszy też by się zdało
Życie w radości upływa, gdy miłość w nim rządzi prawdziwa
Ja cię kocham, a ty śpisz
Gdzie szczęście i zgoda panuje tam miłość swe gniazdko buduje
Gdzie praca i miłość prawdziwa, tam szczęście najchętniej przebywa
Spali się zwierzyna, gdy o ułanie myśli dziewczyna


Ogólne
Gdy bywasz rzadziej tam przyjmują rzadziej
Choć lichy gość – kłopotu dość
Na frasunek dobry trunek
 Póki nie skończysz roboty nie zakładaj kapoty
Oszczędzaj opałem

 

Wzory makatek były przekazywane w szkołach, zdobywane za pośrednictwem znajomych gospodyń, kopiowane na kalkach.

 

Arkusze wzorów wychodziły nawet w czasopismach Bluszcz – pismo wydawane w latach 1865-1939 – oferowano czytelniczkom makatkowe szablony do kopiowania.


Najpowszechniej stosowanym kolorem wśród twórczyń haftowanych makatek był kolor niebieski, następnie czerwony. Zdarzały się makatki dwukolorowe, w późniejszych latach także różnobarwne.

 

Haft makatkowy nie był szczególnie skomplikowany, był to najczęściej ścieg sznureczkowy, napisy i drobne elementy były wyszywane tzw. atłaskiem, na krawędziach czasem pojawiał się haft krzyżykowy.


Makatki pojawiły się w polskich domach pod koniec XIX wieku. Moda na makatki prawdopodobnie przywędrowała z Niemiec i zawojowała najpierw domy mieszczańskie, a potem – wzorujące się na miejskich – wiejskie chaty.


Poza Polską makatki występowały także w innych krajach Europy Środkowej, m.in. na Litwie, Łotwie, Węgrzech, Ukrainie, w Rosji, Austrii, na Słowacji i w Czechach.


Jolanta Boguszewska – dyrektor Ośrodka Dokumentacji Etnograficznej w Wołominie

 

Zobacz też:

http://wiano.eu/makatki 

 

MIEJSCE NA REKLAMďż˝

Artyku�y polecane

Najcz�ciej czytane

do góry

Copyright © 2009 Wiano.eu | Wszelkie prawa zastrzeďż˝one
Tworzenie stron Webton.pl

Firma Skrobisz | ul. Osiedlowa 4 | Zielonki-Wieďż˝ 05-082 | woj. mazowieckie | tel.: 691711233 | e-mail: sklep@wiano.eu | NIP: 5221319263