2012-06-13 Kapliczki kaszubskie

Wystawa „Kapliczek kaszubskich” w Muzeum Narodowym w Gdańsku stała się przyczynkiem do zorganizowania konkursu „Sfotografuj kapliczkę kaszubską”. Ale żeby lepiej poznać fotografowane obiekty, Muzeum przygotowało lekcje poświęcone tematowi „Kto mieszka w kapliczce”.

Fot. Archiwum muzeum

1. Przodkowo - Tomasz Zerek 2. Marcin Czapliński

Podczas zajęć dzieci poznają różne formy kapliczek, historie związane z ich powstaniem.

Dowiedzą się, jakich świętych w nich umieszczano, jak ich przedstawiono, nad jakimi sferami rzeczywistości sprawowali opiekę – kto chronił od powodzi, a kto od pożaru, kto strzegł od zarazy, a kto był opiekunem zwierząt… Uczestnicy zajęć poszukiwać będą atrybutów przypisanych poszczególnym postaciom, a ich wizerunki wypełnią kolorami.

Fot. Archiwum muzeum

Marcin Czapliński

Kapliczki stawiano przy drogach, u ich rozwidleń i skrzyżowań, na krańcach wsi, a także w centralnych punktach miejscowości czy też w przydomowych zagrodach. Kapliczki są swoistymi znakami wiary i pamięci - o ludziach, zdarzeniach, minionych czasach. Wznoszone były w intencjach dziękczynnych i błagalnych, częstokroć znaczyły miejsca dramatycznych wydarzeń.

Mieszkańcami kapliczek poza Matką Boską i Chrystusa, byli św. Florian – chroniący przed pożarami, Jan Nepomucen – oddalający klęskę powodzi, Roch i Rozalia – broniący przed szalejącą zarazą.

Do ścisłego grona opiekunów należeli też: Józef Oblubieniec, Agata, Antoni, Franciszek, Jan Chrzciciel, Mikołaj, Barbara, Tekla, Wit, Ambroży.

W Wielkopolsce szczególną czcią obdarzano św. Wawrzyńca, Idziego i Walentego, na Śląsku również Jacka, Jadwigę i Urbana, na Kurpiach – Bartłomieja, Barbarę i Rocha.

Figury i obrazy umieszczane w kapliczkach można podzielić na cztery grypy: przedstawiające Trójcę Świętą, Chrystusa, Najświętszą Marię Pannę i świętych.

Dawniej człowiek w każdej życiowej potrzebie szukał pomocy u świętych pańskich, którym Kościół przydzielał patronat w danych sprawach i potrzebach.

I tak np. św. Tekla jest patronką umierających i cierpiących na choroby oczu, św. Idzi patronuje m.in.  karmiącym matkom, myśliwym, łucznikom, handlarzom koni, rybakom, rozbitkom i grzesznikom. Św. Bartłomiej jest patronem bartników, św. Barbara czuwała nad kurpiowskim orylami, spławiającymi drewno Narwią, św. Roch jest patronem od zarazy nękającej ludzi i od pomoru bydła.

Najwięcej kapliczek w Polsce spośród świętych mają Nepomucen i Florian. Do nich można bowiem uciekać przed dwoma najgroźniejszymi żywiołami – wodą i ogniem. Kapliczki ze św. Nepomucenem stawiano w sąsiedztwie ścieków wodnych, zaś z Florianem w centrum miejscowości, na honorowym miejscu.

Dużo też jest też kapliczek fundowanych św. Rochowi i św. Rozalii – pomocni w walce z morowym powietrzem. Stawiano je w różnych częściach miast i wsi.

Bogactwo form kapliczek przydrożnych jest tak duże, że trudno nawet je sklasyfikować. Do najciekawszych architektonicznie należą kapliczki drewniane – w formie różnego rodzaju szafeczek, skrzyneczek, figur na słupach, brogów, domków. Najwięcej obiektów zachowało się z drugiej połowy XIX wieku i XX wieku.

Murowane kapliczki zbliżone są architektonicznie do tych drewnianych. Ściany były tynkowane i malowane wapnem na biało lub niebiesko. Wnętrze także było bielone.

Spotykamy też kapliczki murowane tzw. latarnie – ustawione na słupie lub kolumnie.

Kapliczki to nie tylko przejaw religijności, ale także element polskiej kultury.

Uczestnik konkursu ma nie tylko sfotografować kapliczkę, ale także dołączyć do niej informację o miejscu jej lokalizacji oraz odnotować historię obiektu. Fotografie będą wkomponowywane w wydzieloną przestrzeń muzealną. Termin rozstrzygnięcia konkursu 1 października 2012 roku. Nagrodą w konkursie jest album fotografii kapliczek kaszubskich pt. „Ostańce próśb”.

Zobacz też:

Kapliczki kaszubskie http://wiano.eu/article/1717