2013-03-20 Rzeźba J. Wrony

Największą radością dla rzeźbiarza było wręczenie małej rzeźby „Chrystusa na osiołku” osobiście Ojcu św. Janowi Pawłowi II –mówił Józef Wrona, który od ponad czterdziestu lat zajmuje się rzeźbieniem i snycerstwem. Było to ukoronowanie jego twórczości.

Jego świątki można obejrzeć na wystawie w Muzeum w Myślenicach.

Tytuł wystawy "Jedzie Jezus, jedzie ..." - rzeźba J. Wrony z Tokarni” nie jest przypadkowy. 

Fot. Archiwum muzeum

Chrysus Palmowy na osiołku

Kiedy Józef Wrona zobaczył w Muzeum Narodowym w Krakowie rzeźbę Chrystusa Palmowego postanowił wykonać podobną. Około 1970 r. powstała naturalnej wielkości rzeźba Chrystusa siedzącego na osiołku umieszczonym na 4-kołowym wózku.

Figurę tę zaczęto obwozić wokół kościoła podczas uroczystej procesji w Niedzielę Palmową. Zwyczaj ten ustanowił proboszcz Parafii MB Śnieżnej w Tokarni ks. Jan Mach.

Fot. Archiwum muzeum

Obwożenie Chrystusa Palmowego wokół kościoła w Niedzielę Palmową

K. Jan Mach jest mecenasem twórczości Józefa Wrony. Właśnie dzięki jego zachęcie i opiece rozwinęło się zainteresowanie artystyczne młodego Józefa. Ks. Mach gromadził przy kościele wszystkie jego prace.

Fot. Archiwum muzeum

Rzeźby J. Wrony

A zaczęło się od tego… Kiedy młody Józek oglądał na targach różne wyroby pamiątkarskie z drzewa, postanowił sam wykonać podobne.

Pierwszą rzeźbą, niezbyt jeszcze udaną, była głowa jelenia. Później wykonał dokładny model miejscowego kościoła będącego zabytkiem drewnianej architektury sakralnej z 2 poł. XVI w.

Pracą tą zainteresował się proboszcz ks. Jan Mach, który zachęcił młodego kościelnego do rzeźbienia. Choć Józef Wrona nie ma wykształcenia plastycznego, posiada jednak ogromny talent i duszę artysty ludowego, wielbiącego Boga i stworzony przez Niego świat.

Fot. Archiwum muzeum

Rzeźby J. Wrony

Józef Wrona jest twórcą niezwykle płodnym. Po części zawdzięcza to także ks. J. Machowi, który zlecił mu m.in. wykonanie stacji Drogi Krzyżowej, feretrony, rzeźby do kapliczek oraz rzeźby świętych i błogosławionych polskich.

Wrona wyrzeźbił ponad 200 figurek przeważnie o 50 - 80 cm wysokości, polichromowanych, dość wiernie oddających charakter rzeźbionych postaci.

W swoim dorobku posiada już kilkaset prac, głównie o tematyce sakralnej, znajdujących się nie tylko w Polsce, ale i za granicą – w Austrii, Niemczech i we Francji.

Zdobią one kościoły – w Myślenicach, Nowym Sączu czy Borzęcie, kapliczki, muzea – m.in. w Płocku, Krakowie i Lublinie, Toruniu i wiele prywatnych kolekcji. Także myślenickie Muzeum posiada w swoich zbiorach kilkanaście prac artysty. 

Największym jednak skupiskiem rzeźb Józefa Wrony jest dom rodzinny i sama Tokarnia.

Fot. Archiwum muzeum

Rzeźby J. Wrony

Tam też, na tokarskiej ziemi, dokładnie na Urbaniej Górze, 30 lat temu rozpoczął swe wielkie, niekończące się dzieło – KALWARIĘ TOKARSKĄ – zespół ponad dwudziestu kapliczek i Drogi Krzyżowej. 

To miłość do Boga, ale i ludzi, dodała mu sił, aby samemu stworzyć tak niezwykły zbiór monumentalnych rzeźb. Bowiem to przodkom, trudzącym się przy uprawie  niełatwej, skalistej ziemi, artysta poświęcił swoje prace. 

„Chciałem i marzyłem, żeby postawić na ojcowiźnie choć jedną kapliczkę ze swoją rzeźbą. O swoim zamiarze powiedziałem księdzu. Nie sprzeciwił się temu. Wyrzeźbiłem figurę Matki Bożej i przy pomocy sąsiadów umieściłem w skale. Zaczęli wychodzić ludzie, modlić się i postanowiłem robić następne figury. Był to rok 1982. Tak zaczęła się Mała Kalwaria. Wiara ludzi dawała mi chęć do dalszej pracy. W domu rodzinnym gospodarstwo przejął szwagier. Miałem więcej czasu na to, co chciałem robić”.
 

Przez wiele lat Wrona nie uczestniczył w żadnych konkursach sztuki ludowej. Zadowalał się przeglądami swych prac urządzanymi we wsi i przy kościele.

Pierwszy pokaz miał miejsce podczas dożynek gminnych w Tokarni w 1968 r., drugi dopiero 11 lat później w Muzeum Etnograficznym w Krakowie z okazji wystawy „Rolnik i jego praca" oraz w Muzeum im. W. Orkana w Rabce.

Od 1980 r. liczba wystaw i konkursów, w jakich J. Wrona zaczął brać udział, zwiększyła się. Jego prace  były pokazywane, oprócz Tokarni,  w Dobczycach, Rabce, Myślenicach, Krakowie, Nowym Sączu, Proszowicach, Niepołomicach, Lublinie. W większości jednak były to ekspozycje zbiorowe. Ostatnia indywidualna wystawa jego prac maiła miejsce 19 lat temu w Chrzanowie.

W 1991 r. zdecydował  się wysłać swoje prace na ogólnopolski konkurs ogłoszony przez Zarząd Główny Stowarzyszenia Twórców Ludowych w Lublinie „Polscy święci w sztuce ludowej". Za cykl rzeźb „Poczet świętych polskich" otrzymuje I nagrodę.

Fot. Archiwum muzeum

Praca J. Wrony

J. Wrona nie zabiegał nigdy o nagrody, których zresztą nie ma wiele. Poza nagrodami uzyskanymi za udział w konkursach sztuki ludowej (siedem razy I nagrodę, raz - II, po dwa razy III i IV, oraz pięć wyróżnień), otrzymał: w 1987 r. Nagrodę Wydziału Kultury i Sztuki Miasta Krakowa, w 1992 r. Nagrodę Wojewody Krakowskiego w dziedzinie kultury i sztuki i w 1993 r., nagrodę im. O. Kolberga.

Ponadto w 2008 r. zdobył I miejsce w konkursie „Sacrum Wielkanocne” zorganizowanym przez Muzeum Regionalne w Myślenicach.

Kilka rzeźb J. Wrony trafiło na wystawy zagraniczne: Norymberga - 1984 r., Lipsk i Bratysława -1984 r., Wiedeń - 1984 r., Sztokholm - 1988 r., Eggenbur i Rauris (Austria) - 1992, 1993 r.

O twórczości rzeźbiarskiej J. Wrony ukazało się wiele artykułów w różnych czasopismach i wydany został katalog dwujęzyczny, polsko-niemiecki „Józef Wrona, świątkarz ludowy z Tokarni" wydany przez Pax Christi w Wiedniu w 1992 r. Powstało też kilka prac magisterskich.

Wrona jest członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych – Oddział Kraków.

Zobacz też:

Rzeźba ludowa http://wiano.eu/article/958

Rzeźba ludowa ptaki http://wiano.eu/article/1929

Rzeźba ludowa http://wiano.eu/sztuka-ludowa/rzezba-ludowa