2013-05-13 Toczenie drewna

W dawnych chatach wiejskich, choć skromnie wyposażonych, można było spotkać np. stół z pięknie wytoczonymi nogami. Dzisiaj obrabia się takie nogi mechanicznie, ale wówczas robiono je na ręcznych tokarkach.

Jak dawniej strużono drewno za pomocą tej maszyny i dłuta, można było podpatrzeć w Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu.

Fot. Archiwum własne

1. Tokarka ręczna

2. Stół z pięknie wytoczonymi nogami

Na tokarce stolarz mocował odpowiednio długi kawałek drewna. Po czym za pomocą pedału (podobnie działającego jak pedał nożnej maszyny do szycia) wprawiał go w ruch wirowy. Obracający się kawałek drewna był rzeźbiony za pomocą ostrego narzędzia zwanego dłutem.

Tokarkę obsługiwały dwie osoby. Jedna wprawiała w ruch maszynę, druga skupiała się na równomiernym obrabianiu drewna.

Napęd tokarki składał się z pedału i koła zamachowego. Koła starano się robić jak najcięższe, drewniane wypełniano gliną, zdarzały się koła kamienne i wtedy służyły dodatkowo do ostrzenia noży.

Od ciężaru koła zamachowego zależał równomierny bieg toczonego przedmiotu. Im cięższe koło, tym mniejszy wysiłek włożony w toczenie.

Ale zanim przystępowano do toczenia, najpierw przygotowywano klocek. Pień o odpowiedniej długości dzielono, rozłupywano, obciosywano siekierą, następnie strugano ośnikiem, aby uzyskać jak najbardziej zbliżony kształt do zamierzonego.

Fot. Archiwum własne

Obróbka pnia za pomocą siekiery

Następnie klocki suszono na strychu w domu lub w domowym piecu chlebowym. Najbardziej preferowanym drzewem, które nie deformowało się przy suszeniu były: brzoza, olcha, buk, osika i jawor.

Jak toczono klocek na ręcznej tokarce