2010-01-22 Godë kaszubskie

Świąteczny wystrój wnętrza  kościoła i chałup w Kaszubskim Parku Etnograficznym we Wdzydzach Kiszewskich zostanie utrzymany aż do 10 lutego br. Można obejrzeć  tam przygotowania do wigilijnej wieczerzy, pięknie przystrojone choinki w chłopskiej chałupie, szlacheckim dworze i kościele, ludową szopkę z pozytywką i orszak kaszubskich Gwiazdek.

Fot. Michał Tysar - Choinka w salonie dworu z Luzina

Fot. Bartosz Stachowiak - Kościół ze Swornegaci

Święta Bożego Narodzenia (zwane na Kaszubach - Godë), obchodzono w przeszłości różnie, zawsze jednak okres ten był związany z radością, barwnymi pochodami, zabawami, wróżbami i życzeniami. Dzisiaj święta te kojarzą nam się również z szopką i choinką.

Choinka jest najnowszym, XIX - wiecznym, elementem tych świąt, który wyparł snop zboża - dawniej symbol obfitości, stawiany w izbie podczas Wigilii. Strojne w wielobarwne ozdoby, świerkowe drzewko, dotarło do nas z Niemiec i upowszechniło się pośród mieszczaństwa, szlachty i stanu chłopskiego. Zawieszano na nim ozdoby z papieru, słomy i szkła, orzechy, czerwone małe jabłuszka, pierniki i cukierki. Zapalano małe, kolorowe świeczki mocowane w blaszanych klipsach na końcach gałązek, tworząc w domu niepowtarzalny klimat.

Fot. Bartosz Stachowiak - Choinka i snop zboża w chałupie z Borska

Fot. Lech Zdrojewski - Wyrób pierników w dworze z Luzina

Fot. Bartosz Stachowiak - Kuchnia we dworze z Luzina

Po drogach i ulicach wędrowały od Wigilii do Trzech Króli różnorodne grupy kolędników - zwanych na Kaszubach „Gwiazdką", lub „Gwiżdżami". Niekiedy cały pochód, z Gwiżdżem na czele, liczył kilkunastu młodzieńców przebranych za symbolizujące dostatek, zdrowie i płodność zwierzęta.

Fot. Bartosz Stachowiak - Wystawa Gwiazdek kaszubskich

Koza, niedźwiedź, baran, byk, bocian prowadzone przez Cygana, szły w towarzystwie Dziada, Baby, Panny Młodej, Kominiarza, Żyda, Diabła, Śmierci, Małpy i innych egzotycznych postaci. Obchodzili też domy Trzej Królowie z Gwiazdą i kolędnicy z szopką. Scenki teatralne odgrywano w każdym domostwie życząc mieszkańcom szczęścia i radości w nadchodzącym roku i podczas Świąt. Zapłatą były pieniądze, słodycze, alkohol.

Barwne orszaki kolędników spotkać można jeszcze w niektórych kaszubskich wsiach. Świadczy to o głębokim przywiązaniu do tradycji i bogactwa duchowego dawnych mieszkańców Pomorza.
Na Kaszubach kultywowany jest gdzieniegdzie zwyczaj chodzenia z szopką od pierwszego dnia adwentu.

Obecny wygląd szopki odbiega od pierwowzorów. Najstarsze z nich miały we wnętrzu prostej stajenki (noszonej przez szopkarza
na szelkach) ruchome kukiełki wykonane z papieru i tkanin. Wielu twórców ludowych wyrabia artystyczne w formie różnorodne szopki - z rzeźbionymi i malowanymi postaciami - bohaterami zdarzeń w Betlejem. Na Kaszubach najbliższy dawnej tradycji jest Józef Chełmowski, który wyposaża swoje bajkowe domki w ruchome postacie i pozytywkę z kolędą.

Fot. Współczesna szopka z pozytywką autorstwa Józefa Chełmowskiego