2010-02-02 Kroszonki Opolskie

Muzeum Wsi Opolskiej organizuje po raz 19. konkurs na najpiękniejszą pisankę Kroszonki Opolskie 2010. Udział będą mogli wziąć tylko mieszkańcy woj. opolskiego, ale efekty ich prac będzie można podziwiać na wystawie pokonkursowej. Jej otwarcie nastąpi w Niedzielę Palmową 28 marca.

Ozdabiając jajka można wybrać dowolną technikę: pisanie woskiem, drapanie, trawienie, oklejanie lub obszywanie. Liczy się precyzja i dokładność wykonania. Celem konkursu jest kultywowanie i upowszechnianie plastyki obrzędowej, dlatego też uczestnicy muszą stosować tradycyjne motywy i kolorystykę.

Fot. Marta Szewerda

Paweł Iłecki, etnolog i antropolog kultury uważa, że pisanka jest najwybitniejszym tworem naszej sztuki ludowej w zakresie dekoracyjnym. Dlatego też warto kontynuować tradycję zdobienia jaj nie tylko przed świętami, a w ciągu całego roku.

Jak pisze Paweł Iłecki w jednej ze swoich prac najstarsze znane pisanki pochodzą z archeologicznych znalezisk w Asharah i są zadatowane na ponad pięć tysięcy lat. W sumeryjskiej Mezopotamii wykonywano pisanki na strusich jajkach, w Egipcie malowano na nich skarabeusza wśród zwojów modlitewnych pergaminów, w Sudanie wypisywano cytaty z Koranu, zaś w Chinach malowano miniatury kwiatów wiśni, chryzantem i ptaków.

Pierwsze znaleziska pisanek na ziemiach polskich pochodzą z X wieku, ale były one znane na Słowiańszczyźnie dużo wcześniej. Pierwotnie pisanki u wszystkich narodów są jednakowe. Jednakże twórczość ludowa potrafiła na przestrzeni wieków wytworzyć krocia różnorodnych motywów i w zależności od nich nadawać nazwy poszczególnym typom pisanek.

Na Ukrainie zachowały się jeszcze pisanki o starosłowiańskich elementach kulturowych w nazwach, jak bogini Mokosz, bogini Żywia, bogini Biereginia. W kręgu kultur słowiańskich przyjęło się linearne dzielenie powierzchni jaja na szereg symetrycznie zestawionych części (przypominających symetrię pól), a następnie rytmiczna rozbudowa tych linii przez dodanie ozdobników i przekątni.

Elementów podstawowych jest niewiele: prosta kreska, linia falista i łamana lub spirala. Już np. pisanki czeskie i niemieckie nie posiadają takiej bezpośredniości i prostoty stylu, jaki cechuje zespół wschodni.

Bardzo drobiazgowe w wykonaniu są popisem zręczności i umiejętności technicznych. Tworzone przez Serbów łużyckich posiadają znamienny ornament, powstały z centrycznego układu przecinkowatych, zgrubionych na końcu, krótkich kresek w kształcie kół i wachlarzy.

Pisanki bułgarskie - nie tak pomysłowe w koncepcji ogólnej - bardziej niż inne uwydatniają charakterystyczne czerwone tło, huculskie wyróżniają się drobnym, podobnym do haftu wzorem, a na morawskich przedstawiona jest często dekoracyjna postać ludzka, stworzona z kilku schematycznych kresek.

Na ziemiach polskich najbardziej rozpowszechniły się dwie metody zdobnicze: batikowanie i wyskrobywanie. Pierwsza, używana najczęściej w centralnej i wschodniej Polsce, polega na pokrywaniu skorupki wzorem z roztopionego wosku, a następnie - kolejnym usuwaniu warstw wosku i zanurzaniu w barwiących roztworach. W efekcie pozostaje zaplanowany motyw. Najczęściej stosowany jest tu ornament geometryczny i roślinny "w jabłuszka", "w dzwoneczki", "w sosenki", "w serduszka". Rzadziej spotyka się zdobienie wyobrażeniami zwierząt - ptaki, konie, ryby, niekiedy tzw. kurze łapki albo "kogutki". Wyjątkowe, bo przedstawiające scenki narracyjne, są pisanki tomaszowskie.

Technika wyskrobywania, bardzo popularna dzięki opolskim "kroszonkom", polega na wydrapywaniu wzorów, najczęściej kwiatowych, ostrym narzędziem na jednolicie zabarwionym jajku. Tradycyjnie tłem jest barwa czarna, brązowa, rzadziej zielona lub fioletowa. Przypomnieć tu należy olbrzymi sukces adaptacji wzorów z opolskich pisanek na ceramikę. Dokonano jej metodą negatywu - to, co na pisance jest wydrapane, w ceramice przemienia się w pełne, żywej barwy kwiaty.

Fot. Marta Szewerda

W centralnych regionach Polski często spotykamy się również z nowszymi sposobami, polegającymi na nakładaniu wzorów z włóczni, sitowia lub oklejania wydmuszek barwnym papierem i tworzenia z nich ptaszków czy dzbanków.

http://wiano.eu/plastyka-obrzedowa/pisanki