2016-05-19 Strój wołomiński

Z cyklu ENCYKLOPEDIA STROJU LUDOWEGO. Strój wołomiński był noszony we wsiach leżących na terenach obecnego powiatu wołomińskiego, w okolicach  Radzymina i Wołomina czyli na Równinie Wołomińskiej, stanowiącej część Niziny Mazowieckiej.

Omawiany ubiór przestano nosić już pod koniec XIX wieku i nie doczekał się swojej indywidualnej nazwy. Bezsprzeczny wpływ na jego zanik miała bliskość Warszawy oraz budowa w 1862 roku biegnącej przez te tereny linii kolejowej.

Największy, chociaż skromny opis tego stroju zawdzięczamy Oskarowi Kolbergowi (Mazowsze Leśne, t. 26, cz. 3, s.28-30).

Fot. Jolanta Boguszewska

Strój kobiecy i męski, konstrukcja  Powiatowe Centrum Dziedzictwa i Twórczości w Wołominie

STRÓJ KOBIECY

Nakrycie głowy

Podstawowym nakryciem głowy były wełniane chustki. Wiązano je na karku, przysłaniały nimi głowę zarówno panny jak i mężatki.

Chustki różniły się między sobą przede wszystkim  kolorystyką, najczęściej były  czerwone, niekiedy zielone, kremowe lub czarne. Zwykle zdobiły je rozrzucone na całej  powierzchni drobne motywy kwiatowe, a wzdłuż wszystkich ich boków znajdowała się kwiatowa bordiura. 

Fot. Elżbieta Piskorz-Branekova
Chustka tybetowa

Koszula

Miała krój przyramkowy, szyto ją z cienkiego lnianego samodziału. Przy szyi wykończona była kołnierzykiem-kryzką lub miała niewielki, wykładany kołnierzyk o prostych rogach. 

Rys. Elżbieta Piskorz-Branekova

Wykrój koszuli kobiecej - przód; b - plecy; c - przyramki;  d - kołnierzyk; e -klin pod pachę (skroić dwa razy), f - rękaw (skroić dwa razy), g - mankiet (skroić dwa razy)

Gorset  
 
Był szyty z sukna najczęściej w kolorze czerwonym, niekiedy granatowym lub ciemnozielonym. Opinał on kibić do linii talii, a potem lekko rozszerzony, osłaniał biodra. Jego przody, cięte razem z częścią pleców, miały po trzy klapki - kaletki (dwie wykrojone z tej samej tkaniny co i przody plus jedna doszyta).

Natomiast plecy były dwuczęściowe, każda z nich wykończona kaletką w kształcie trapezu. Gorset miał głęboki, owalny dekolt, nie zapinano go tylko sznurowano.

Rys. Elżbieta Piskorz-Branekova, fot. Jolanta Boguszewska

1. Wykrój gorsetu
a-przód z częścią pleców (skroić dwa razy); b/1, b/2 plecy, c - kaletka (skroić dwa razy). 

2. Strój kobiecy, rekonstrukcja  Powiatowe Centrum Dziedzictwa i Twórczości w Wołominie   

Spódnica

Była szyta z pasiastych, wełnianych tkanin samodziałowych, sięgała prawie do kostek. Miała prosty krój, jej górną część układano w  zakładki (rozłożone głównie na  bokach i tyle spódnicy) i wszywano w pasek – oszewkę.

Z przodu spódnicy znajdowało się rozcięcie ułatwiające jej zakładanie. Pasek-oszewka był zawsze dłuższy niż obwód talii, przyszywano do niego guzik lub troczki do wiązania spódnicy w pasie. Dół spódnicy, dla wzmocnienia obszywano od środka pasem płótna samodziałowego lub tkaniny fabrycznej. 

Fot. Elżbieta Piskorz-Branekova
Spódnica z pasiastej tkaniny samodziałowej

Zapaska

Podobnie jak i spódnica była szyta z wełnianych samodziałów w pionowe lub poziome paski. Tkaninę po ułożeniu w drobne zakładki wszywano  w pasek z tego samego samodziału lub płócienną oszewkę.

Do jej końców (dłuższych niż płat tkaniny tworzący zapaskę zasadniczą), doszywano troczki z mocnej tkaniny lub plecione.

Miała zwykle szerokość ok. 70-90 cm, jej długość zależna była od wzrostu kobiety, ale zwykle była tej samej długości co i spódnica.

Fot. Elżbieta Piskorz-Branekova

Zapaska z pasiastej tkaniny samodziałowej

STRÓJ MĘSKI

Nakrycia głowy

Najpowszechniej noszono tzw. kaszkiet. Była to okrągła czapka z granatowego lub czarnego sukna z czarnym lakierowanym daszkiem, usztywniona tekturą.

Ponadto używano kapeluszy z główką w kształcie ściętego stożka i z niewielkim lekko podwiniętym rondem.

Rys. Wojciech Gerson

Włościanie od Radzymina, Oskar Kolberg, Mazowsze Leśne, t. 26, cz. 3,

Koszula

Koszule miały zawsze krój przyramkowy, szyto je z białego samodziału lnianego lub bawełnianego płótna fabrycznego, noszono je wypuszczone na spodnie. Mężczyzna owijał szyję - po lub pod kołnierzykiem koszuli czerwoną chustką złożoną po przekątnej. 

Rys. Elżbieta Piskorz-Branekova

Wykrój koszuli męskiej o kroju przyramkowym: a - przód; b - plecy; c - rękawy, d - kliny wszywane pod pachami; e - przyramki; f - mankiety, g- kołnierzyk

Spodnie

Szyto z cienkich samodziałów i jednobarwnych tkanin wełnianych, najczęściej w kolorze niebieskim, granatowym lub czarnym. Miały bardzo  prosty krój,  wpuszczano je w buty lekko tylko wywijając nogawki na cholewy. 

Kamizelka

Szyta była z cienkiego sukna w kolorze niebieskim, niekiedy plecy wykonywano z płótna lub tkaniny gorszej gatunkowo. Noszono ją pod sukmanę, miała asymetryczne zapięcie. Podstawową ozdobą kamizelki były błyszczące, metalowe guziki.  

Fot. Jolanta Boguszewska

Strój męski, konstrukcja Powiatowe Centrum Dziedzictwa i Twórczości w Wołominie

Sukmana 

Szyta była z grubego, folowanego sukna w kolorze szarym lub brązowym, stanowiła obowiązkowy element stroju odświętnego i obrzędowego.

Arch. Elżbieta Piskorz-Branekova

Chłop z Mokrej Wsi (okolice Radzymina), Bolesław Koskowski, Opis ziem zamieszkanych przez Polaków, t. 1, Warszawa 1904

Szyta była z grubego, folowanego sukna w kolorze szarym lub brązowym, stanowiła obowiązkowy element stroju odświętnego i obrzędowego.

Miała  krój kontuszowy, zapinana była na tzw. potrzeby (pętle z czarnego, kręconego sznurka) lub guziki, zdobiły ją obszycia z czarnej taśmy. 

Elżbieta Piskorz-Branekova

Zobacz też:

Foklor wołomiński

Encyklopedia stroju ludowego

Regiony\Mazowsze Leśne

Ośrodki kultury Sołtysa\Wołomin galeria przy Fabryczce