2016-12-04 Strój sannicki

Z cyklu ENCYKLOPEDIA STROJU LUDOWEGO. Strój sannicki zwany także sannicko-gąbińskim był noszony na terenie południowo-zachodniej części historycznego Mazowsza.

Swoje nazwy strój zawdzięcza parafialnej wsi Sanniki, będącej centrum regionu oraz miejscowości Gąbin, pełniącej  funkcje administracyjne i będącej ważnym ośrodkiem rzemieślniczym oddziaływającym na życie okolicznych wsi.

Ze względu na położenie strój sannicki podlegał silnym wpływom ubiorów noszonych przez sąsiadów, a szczególnie stroju kujawskiego i łowickiego, za którego odmianę był niekiedy wręcz uznawany.

Kobiety nosiły odzież tradycyjną lub jej elementy jeszcze po II wojnie światowej. Mężczyźni przestali go przywdziewać jeszcze przed I wojną światową, do naszych czasów zachowało się bardzo nie wiele jego elementów.

STRÓJ KOBIECY

Nakrycia głowy

Odświętnym nakryciem głowy mężatek był tiulowy czepek (kopka). Zdobiły go trzy, rurkowane pasy tiulu, (riuszki),  pomiędzy które  wszywano rzędy ułożonych ozdobnie wstążeczek (różowych, żółtych, zielonych), pasmanterii i koralików. Główkę czepka (za riuszkami)  owijano dwukrotnie zwiniętą w rulon jedwabną chustką. 

Powszechniej jednak używanym zarówno przez mężatki jak i panny nakryciem głowy były wełniane, wzorzyste chustki z frędzlami, które wiązano w węzeł na karku.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Czepek

2. Zofia Fortuna w czepku, własność prywatna

3. Chustka tybetowa

4. Chustka jedwabna

Koszula + Kryzka

Koszule o kroju przyramkowym, szyto początkowo jedynie z lnianych tkanin samodziałowych, z czasem także z płócien bawełnianych. Na część górną, widoczną, przeznaczano płótno lepsze gatunkowo.

Koszule miały szerokie rękawy wszyte w mankiet, a przy szyi wąską oszewkę. Zdobiono je skromnymi wyszyciami jedynie na przyramkach i mankietach. 

Kryzka pełniła rolę kołnierzyka, szyta była z wąskiego (około 4 cm) i długiego (około 150  cm) pasa bawełnianego płótna fabrycznego. Dolną jej krawędź wykańczała szydełkowa koronka.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Koszula kobieca

2. Wykrój koszuli kobiecej:
a - przód; b - plecy; c - przyramki; d - rękaw  (skroić dwa razy); e - klin pod pachę (skroić dwa razy); f - mankiet (skroić dwa razy); g - kołnierzyk- oszewka, rys. Elżbieta Piskorz-Branekova

3. Kryzka z koronką szydełkową

Suknia

Znano dwa rodzaje sukni: kieckę składającą się ze stanika i samodziałowej spódnicy, której dół był wykończony doszytą marszczoną falbaną i kiecoka, w którym do stanika doszyta była spódnica mająca w połowie swej długości głęboką zakładkę dekorowaną pasem czarnego aksamitu, koronką i pasmanterią.

Spódnice sukien szyto z jednego płata samodziału, najczęściej pasiastego, zawsze w pionowe paski. Do ich górnej części po przymarszczeniu (głównie na tyle i bokach) doszywano staniki o prostym kroju wykonane przeważnie z czerwonego, fioletowego adamaszku lub zielonego brokatu.

Fot. Archiwum Elżbiety Piskorz-Branekovej

1. Kiecka - suknia przód

2. Kiecka - suknia tył

3. Tył kiecoka

4. Wykrój sukni:
a - spódnica sukni; b - przody stanika z częścią pleców; c -  dolna część przodu stanika (skroić dwa razy); c - plecy, rys. Elżbieta Piskorz-Branekova

5. Dziewczęta w strojach sannickich

6. Stanisława Głowacka z Sannik, własność prywatna

Zapaska 

Nie stanowiła kompletu z konkretną suknią, jej kolorystyka była różna w zależności od tego, na jaką okazję kobieta się ubierała.  

Do ślubu zakładano zapaski z przewagą koloru białego, zwykle w połączeniu z zielenią, regułą było też, że zapaski noszone przez młode kobiety miały jaśniejsze barwy. 

Na uroczystości poważne (np. pogrzeb) oraz w czasie postu, żałoby zakładano te o ciemnej tonacji. Zapaski miały tę samą długość co suknie, szyto je z jednego płata tkaniny (paski w układzie pionowym), który po przymarszczeniu wszywano w pasek - oszewkę.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Zapaska

Kaftan

Okryciem na chłodniejsze dni były tzw. kaftany z ogonem o prostych przodach i nieco dłuższych plecach z lekko zaokrągloną dolną krawędzią.

Szyto je z wełnianych samodziałów najczęściej w wąskie, przemiennie ułożone paski w kontrastowych kolorach lub z jedwabnych, gładkich, błyszczących często w kolorze zielonym tkanin fabrycznych.

Na przodach i rękawach zdobiły je naszycia z szerokich (ok.10 cm) pasów aksamitu lub gipiury. 

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Kaftan tzw. z ogonkiem - przód

2. Kaftan tzw. z ogonkiem - tył

3.Rodzina Siedlarków, Sanniki, 1915 r. własność prywatna

STRÓJ MĘSKI

Nakrycie głowy

Najpowszechniej używano granatowych maciejówek z czarnym, lakierowanym daszkiem.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Czapka maciejówka

Koszula

Była pozbawiona ozdób, miała krój przyramkowy, szyta była z lnianego dobrze wybielonego samodziału. Noszono ją wpuszczaną w spodnie.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Koszula męska

Kaftan + Kamizelka

Kaftan zakładano na koszulę, a kamizelkę na kaftan. Oba te elementy stroju miały prosty krój, szyto je z wełnianych samodziałów, zwykle w kolorach czerwonym lub czarnym albo granatowym.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Kawalerowie z Sannik, ok. 1908 r., własność prywatna

Sukmana + Pas

Miała pod szyją wykładany kołnierz, zapinano ją do linii pasa na guziki. Szyta była z czarnego, fabrycznego sukna. Do jej przepasywania służył czerwono-pomarańczowy, wełniany pas w podłużne zielone i fioletowe prążki.

Spodnie

Szyto z samodziału wełnianego w kolorze chabrowym.  Miały prosty krój,  nogawkę tworzył prostokątny płat tkaniny, a do figury  spodnie dopasowywały wszywane w ich tylnią część kliny.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Zobacz też:

Strój sannicki

Encyklopedia stroju ludowego

Encyklopedia haftu

Stroje ludowe

Regiony\Mazowsze