2016-12-18 Strój Kurpie Białe

Z cyklu ENCYKLOPEDIA STROJU LUDOWEGO. Strój kurpiowski Puszczy Białej. Puszcza Biała, to tereny leżące w widłach Bugu i Narwi, naukowcy dzielą jej obszar  na dwa podregiony (ostrowski - okolice Brańszczyka, Poręby, Broku i Osuchowa) oraz pułtuski (okolice Pniewa, Obrytego, Woli Mystkowskiej).

Ubiór ludowy zachował się dłużej w drugim podregionie. Kobiety przywdziewały go niemal do drugiej wojny światowej, a w latach trzydziestych przechodził on wręcz fazę szczytowej regeneracji.

Najbardziej znanym detalem tego ubioru jest czerwony haft na koszulach kobiecych i biały z tiulowych czepków.

Męski strój pułtuski przestano nosić już na przełomie XIX i XX w. i do naszych czasów zachowało się bardzo niewiele jego elementów.

Puszcza Biała graniczyła z Puszczą Zieloną, a ludność je zamieszkujące określa się przezwiskowym mianem Kurpie.
 
 
STRÓJ KOBIECY

Nakrycia głowy 

Świątecznym okryciem głowy mężatek były czepki. Znano ich dwa rodzaje: duży, osłaniający całą głowę zwany cypek ze skrzydłami (jego główkę przysłaniała tybetowa chustka) oraz mały, opasujący tylko część głowy - szlachecki.

Oba typy czepków były wykonane z tiulu bawełnianego i ozdobione białym haftem. Cypek ze skrzydłami był noszony powszechnie do końca XIX wieku, natomiast szlachecki przeżywał apogeum swej popularności w latach dwudziestych XX wieku.

Ponadto niewiasty nosiły chustki. Panny używały ich głównie zimą i wtedy najczęściej wiązały je pod brodą, natomiast mężatki do stroju codziennego i związywały je w węzeł na karku. 

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Czepek ze skrzydłami

2. Czepek szlachecki

Koszula

Miała krój przyramkowy, szyta  była z dobrze wybielonej samodziałowej tkaniny lnianej lub bawełniano-lnianej. Jej kołnierz i mankiety najczęściej obrabiano szydełkową, zwykle bardzo szeroką koronką. 

Najważniejszym jednak elementem zdobniczym był haft, najczęściej  czerwony z drobnymi podkreśleniami nićmi czarnymi. Zdobił on kołnierzyk, mankiety, przyramki, często także łączące się z nimi górne część rękawów. 

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Koszula z czerwonym haftem

2. Wykrój koszuli kobiecej:
a - przód; b- plecy; c -  przyramki;  d -  kołnierzyk; e - kliny pod pachę (skroić dwa razy); f - rękaw (skroić dwa razy); g - mankiet (skroić dwa razy), rys. Elżbieta Piskorz-Branekova.

Suknia (kiecka)

Składała się z dwóch części - spódnicy i  doszytego do niej stanika, obie  części wykonywano zwykle z tej samej tkaniny. Był nią wełniany, pasiasty samodział w kolorze czerwonym lub zielonym.

Suknia sięgała do kostek. Miała gładki przód i marszczenia z tyłu i po bokach. Na jej spódnicę przeznaczano cztery kawałki tkaniny, każdy o szerokości około 60 cm.

Staniki sukni, równolegle do rozcięcia na przodach oraz ich spódnice  wzdłuż dolnej krawędzi zdobiły początkowo tylko rzędy kolorowej wełnianej  tasiemki, niekiedy koronki, później bogate naszycia z podłużnych oraz okrągłych koralików  i cekinów. 

Ten ostatni  rodzaj zdobienia był typowy dla sukni w kolorze zielonym. 

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Suknia (kiecka) zielona - przód

2. Suknia (kiecka) zielona - tył

3.Tył sukni (kiecki) czerwonej

4. Wykrój sukni:
a - spódnica, b - stanik, rys. Elżbieta Piskorz-Branekova

Zapaska

Noszono dwa rodzaje zapasek, do sukni  czerwonych  w zbliżonym kolorze, do zielonych zielone. Zawsze ozdabiały je dekoracje rozmieszczone, wzdłuż trzech boków.

Na zapaskach czerwonych były to wąskie naszycia z tasiemki, na zielonych szerokie pasy z dominacją srebrnych koralików.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Zapaska do sukni zielonej

Kaftan (w komórki)

Nie posiadał kołnierza, często jego tył był przedłużony i wycięty półokrągło. Szyto go z tkanin fabrycznych o żywych kolorach, o jego urodzie stanowiły ozdoby w komórki. Były to półkoliste naszycia z kolorowych tasiemek, wstążeczek i pasmanterii, rozmieszczone na przodach i tyle kaftana.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1.Przód kaftana z komórkami

2. Tył kaftana z komórkami

STRÓJ MĘSKI

Nakrycia głowy

Noszono rogatywki szyte z popielatego samodziałowego sukna  z obramowaniem z szarego lub czarnego baranka, oraz granatowe maciejówki z  czarnym, lakierowanym daszkiem.

Koszule

Miały krój przyramkowy, szyte były z lnianego dobrze wybielonego samodziału. Były dosyć krótkie, pozbawione jakichkolwiek ozdób, noszono je wpuszczane do spodni.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Mieszkańcy Puszczy Białej (mężczyzna w sukmanie), Strój kurpiowski Puszczy Białej, Atlas Polskich Strojów Ludowych,  Maria Żywirska, Poznań, 1952 r., ma. A. Mieszkiwska.

Sukmana

Szyta była z siwego samodziałowego sukna, z brzegami i krawędziami odszywanymi czarną taśmą. Miała wykładany kołnierz, krój kontuszowy, jej górna część była dopasowana do figury, dolna zaś dosyć szeroka, ułożona w  fałdy. 

Spodnie

Szyto z różnych tkanin samodziałowych lub z tego samego sukna co i sukmany. W  obu wypadkach miały one prosty krój. Nogawkę tworzył prostokątny płat tkaniny, a do figury spodnie dopasowywały wszywane w ich tylnią część kliny. Nadmiar tkaniny w pasie niwelowały zakładki, a zakładanie ułatwiało rozcięcie po lewej stronie przodów.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Zobacz też:

Hafty Puszczy Białej

Encyklopedia stroju ludowego

Stroje ludowe

Encyklopedia haftu ludowego

Ginące zawody\hafciarstwo

Sztuka ludowa\haft ludowy