2010-03-16 Obrazy wsi

Muzeum Etnograficzne w Krakowie zorganizowało stałą wystawę „Polska kultura ludowa”. Unikalne, pochodzące głównie z XIX wieku eksponaty, pozwalają zapoznać się z minionymi obrazami wsi. 

Izba krakowska
W salach wystawowych zobaczymy izbę krakowską, której ściany, powała i piec pomalowane są w zalipiańskie kwiaty. Meble pochodzą z małopolskich ośrodków stolarstwa. Obrazy z wizerunkami świętych to pamiątki przywożone z pielgrzymek lub zakupione u wędrownych handlarzy. Wiejskie budownictwo Krakowiaków ukazuje model chałupy Błażeja Czepca z Bronowic, wykonany przed stu laty pod kierunkiem Włodzimierza Tetmajera.

Fot. Archiwum muzeum

Izba podhalańska
Półmrok, zapach drewna i refleksy światła odbite w obrazach na szkle wprowadzają w nastrój tradycyjnej izby podhalańskiej. Warto zwrócić uwagę na ściany zbudowane z szerokich płazów, powałę z desek ułożonych w jodełkę, wspartą na belce sosrębowej ozdobionej rozetą.

Fot. Archiwum muzeum

Warsztaty

Na wystawie można też zobaczyć tradycyjne wiejskie warsztaty: m.in. folusz z Jaworek, gdzie produkowano sukno z tkaniny wełnianej, czy olejarnię z Ochotnicy Górnej, w której tłoczono olej z siemienia lnianego. Jest też pracownia garncarska z różnymi rodzajami kół garncarskich i modelem pieca do wypalania garnków, mis i dzbanów. Całości dopełnia wystawa wyrobów ceramicznych z wielu obszarów Polski, obrazująca bogactwo form i technik.

W innym miejscu muzeum zobaczymy wnętrze kuźni, gdzie wykonywano nie tylko podkowy, ale również dekoracyjne okucia, zawiasy i narzędzia gospodarskie. Poznamy tajniki obróbki lnu i pracy przy warsztacie tkackim, a także arkana takich zawodów, jak bartnik, pszczelarz ... i kłusownik.

Stroje ludowe
W świat stroju ludowego przenosi nas kolekcja odświętnych ubiorów z całej Polski. Strój ludowy manifestował przynależność do rodzinnej wsi, regionu, często był też symbolem uczuć patriotycznych. Tylko w muzeum w Krakowie można zobaczyć paradny orszak Krakowiaków: kobietę w spódnicy i gorsecie, z koralami i chustą wiązaną na głowie w czepiec, oraz mężczyznę ubranego w białą sukmanę i ciemnogranatowy kaftan przewiązany skórzanym pasem, w czapce magierce.

Obrzędy
Część wystawy ukazująca obrzędowość podzielona jest na dwa zasadnicze cykle kalendarzowe: wiosenny, połączony z Wielkanocą, i zimowy, związany z Bożym Narodzeniem i Nowym Rokiem. Prezentuje ona oryginalne zwyczaje spotykane gdzieniegdzie jeszcze dziś, jak na przykład pucheroki spod krakowskich Zielonek.

Pucheroki to chłopcy, którzy w Niedzielę Palmową chodzą po wsi z usmolonymi twarzami, w czapkach z bibuły i wygłaszają zabawne oracje, stukając laskami i prosząc o drobne podarunki.

Można tu też zobaczyć słomiane maszkary dziadów śmigustnych spod Limanowej, a także pochodzącą z okolic Wieliczki siudą babę. W Poniedziałek Wielkanocny chłopak ubrany w łachmany udaje ciężarną kobietę i zaczepia przechodniów, zmuszając ich do całowania krzyża nabijanego gwoździami, a uciekających smaga batem po plecach.

Fragment wystawy poświęcony Bożemu Narodzeniu ukazuje kolędowanie z turoniem i szopką. Tu trzeba zobaczyć najcenniejsze w kolekcji szopki krakowskie, a wśród nich tę najstarszą, liczącą ponad sto lat, wykonaną przez Michała Ezenkiera. Jest ona uważana za pierwowzór współczesnych szopek konkursowych.

Sztuka ludowa
W części wystawy poświęconej sztuce ludowej na uwagę zasługują XIX-wieczne deski drzeworytnicze z Płazowa, które służyły do powielania odbitek sprzedawanych na jarmarkach i odpustach. Ukazują one wizerunki Matki Boskiej, Chrystusa i świętych, do których zwracano się w chwilach trwogi i radości.

Tradycyjna ludowa rzeźba i malarstwo miały przede wszystkim charakter religijny, stąd bogate w formie i treści dzieła anonimowych twórców, którzy na chwałę Bożą wznosili kapliczki, fundowali obrazy i figury kościelne. Jednym z najciekawszych eksponatów jest pochodząca z Mazowsza kapliczka słupowa z 1650 roku ukazująca Chrystusa Frasobliwego.