2010-08-24 Muzyka z lat Chopina

Tradycyjne instrumenty muzyczne, na których grano na wsi mazowieckiej za czasów Chopina, będzie można zobaczyć w szczecińskim Muzeum Narodowym już od 25 sierpnia. Wystawę - przygotowaną i prezentowaną już przez Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie -uznano za najciekawszą w roku 2009 na Mazowszu w obiekcie zamkniętym.   

Część z tych instrumentów, jak cymbały, basy czy dudy, jest nadal obecna w instrumentarium ludowym. Inne, jak suka biłgorajska i mielecka czy fidel płocka, nie zachowały się do naszych czasów. Na wystawie znalazły się ich rekonstrukcje wykonane na podstawie dokumentacji ikonograficznej lub znalezisk archeologicznych.

Spośród grona XIX-wiecznych kompozytorów, Fryderyka Chopina wyróżnia niespotykana wrażliwość na elementy życia codziennego w jego najprostszych przejawach. Skupiał uwagę na tym, co

pierwotne i na pozór banalne. W okresie, w którym tworzył on swoje niezwykłe dzieła, wiele osób właśnie tak postrzegało muzykę ludową, graną na wiejskich weselach czy zabawach.

Ale dla Chopina melodie, których miał okazję słuchać - choćby podczas wakacji w mazowieckiej Szafarni - były czymś świeżym, zachwycającym, a przede wszystkim prawdziwym. Z zainteresowaniem przysłuchiwał się tradycyjnym śpiewom i muzykowaniu ludowych kapel. Fascynacja ta znalazła swoje odzwierciedlenie w wielu jego kompozycjach, dzięki czemu styl i brzmienie chopinowskiej muzyki stały się rozpoznawalne na całym świecie.
 
Piętnastoletni Chopin pisał m.in.z Szafarni (Kujawy) o dwuosobowej kapeli złożonej jedynie ze „skrzypków” oraz o „jednej tylko strunie” „basetli”.  Najpełniejszą wiedzę o tych instrumentach może dać literatura etnograficzna wieku XIX, w której znajdują się opisy etnograficzne, zapisy repertuaru muzycznego czy też przedstawienia ikonograficzne – akwarele, drzeworyty, rysunki.

Innym istotnym przekazem źródłowym są kolekcje muzealne, w których ocalały instrumenty zapomniane lub wychodzące z użycia.

Głównie na podstawie tych źródeł została dokonana rekonstrukcja instrumentarium ludowego używanego w pierwszej połowie dziewiętnastego stulecia.

Fot. Krystyna Wodecka

Na zdjęciu:

Bębenek obręczowy – o jednostronnie naciągniętej skórze, z metalowymi brzękadłami. Instrument do dzisiaj funkcjonujący w kapelach ludowych. ( zbiory PME)

Fot. Krystyna Wodecka

Na zdjęciu:

1. lira korbowa – instrument zanikający już w czasach Oskara Kolberga (XIX w.), współcześnie znany głównie za sprawą rekonstrukcji wykonywanych na podstawie dawnych źródeł (rekonstrukcja/ zbiory PME)

2. suka biłgorajska – instrument strunowy kolanowy czyli trzymany pionowo na kolanie (jeśli muzyk siedział) lub zawieszany na ramieniu przy pomocy sznura. Z końca XIX wieku zachowały się wzmianki prasowe oraz rysunki Tadeusza Dowgirda i akwarela Wojciecha Gersona (rekonstrukcja / zbiory PME)

Adam Czyżewski, dyrektor Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, a także autor koncepcji wystawy i jej kurator, zaprosił do współpracy nad projektem wybitnych specjalistów z Instytutu Sztuki PAN, w tym dr Ewę Dahlig-Turek, a także Marię Pomianowską, liderkę Zespołu Polskiego, kompozytorkę i multiinstrumentalistkę, popularyzującą muzykę Chopina poza granicami kraju.
 
Ważną część prezentacji stanowią fonogramy ukazujące muzyczne portrety wykonawców z terenu Mazowsza, którzy ucząc się gry ze słuchu od swych mistrzów, powtarzali repertuar obecny na wiejskich zabawach od dziesiątków lat. Towarzyszą im archiwalne nagrania pochodzące ze Zbiorów Fonograficznych Instytutu Sztuki PAN.
 
Wystawa powstała w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie i była tam prezentowana od 17 grudnia 2009 do 30 kwietnia 2010.

Malgorzata Jędruch-Włodarczyk - Państwowe Muzeum Etnograficzne