2010-11-19 Sztuka huculska

Sztuka huculska najbardziej rozwijała się w drugiej połowie XIX w. Wysoki poziom artystyczny sprawił, że wyroby były znane daleko poza obszarem górskim Karpat Wschodnich i Pokucia. Na potrzeby letników i turystów licznie odwiedzających region, zaczęto masową produkcję wyrobów ludowych, wskutek czego z początkiem XX wieku zaczęły tracić autentyczne, tradycyjne formy i wzory.

Najbardziej popularnymi, cenionymi i poszukiwanymi wyrobami była ceramika pokucka – różnego rodzaju naczynia użytkowe.

Fot. Archiwum Muzeum Historycznego w Sanoku

1. Dzban XIX-XX w. 2. Butla XIX-XX w.

Przedmioty te wykonywano techniką polegającą na pobiałkowaniu, ryciu wzoru, malowaniu i szkliwieniu. Technika ta wymagała dwukrotnego wypalania naczyń. Nazywano ją majolikową.

Podstawowymi kolorami ornamentów były: zielony, czarny, ugrowożółty, ceglasty, brunatny i niebieski, zaś motywami zdobniczymi: kwiaty, liście, trójkąty i ostro zacięte słupki, ale też ptaki, rogacze lub jelenie na tle lasu oraz postacie żołnierzy, myśliwych, architektura w postaci kościółków czy figury świętych.

1. Archiwum http://www.karpatywschodnie.pl/

Piec z kahfli huculskich. 2. Naczynia huculskie  

Najbardziej popularne ośrodki garncarstwa rozwinęły się w Pistyniu, Kutach, Kosowie i Kołomyi. Pod koniec XIX wieku działało w nich około 250 garncarzy. Pierwszym, który wykonywał w 1811 r.   ceramikę pokucką był Mateusz Kowalski. Do najwybitniejszych należeli Aleksander Bachmiński i Michał Baranowski z Kosowa.

W zdobnictwie drewna początkowo dominowała dekoracja snycerska, następnie wprowadzono intarsję i inkrustację metalem, rogiem, masą perłową i szklanymi koralikami. Inną techniką zdobienia wyrobów drewnianych było wypalanie. Zdobiono wszystkie przedmioty użytkowe np. czerpaki, talerze, łyżki, dwojaki, jarzma na woły, pługi, beczułki (bariwoczki), naczynia na bryndzę (berbenice), naczynia na płyny (bokłahy) i inne.

Fot. Meble huculskie

Początkowo dekoracja wyrobów drewnianych była prosta. W drugiej połowie XIX w. w Jaworowie i Riczce  powstały ośrodki ludowych wyrobów  drewnianych, stojące na wysokim poziomie. Czołowym twórcą był Jurij Szkryblak z Jaworowa. Na początku XX w. zaczęto wyrabiać nowe przedmioty – kasetki, tabakierki, popielniczki, obsadki do piór, będące odpowiedzią na zapotrzebowanie miejskich odbiorców i  mające mały związek z tradycją.

Najstarszym rzemiosłem huculskim było mosiężnictwo. Uprawiane było powszechnie, zarówno przez wyspecjalizowanych rzemieślników i prostych górali. Pomimo zastosowania prostych technik odlewu, wyroby odznaczają się starannym wykonaniem, harmonijnym zastosowaniem ornamentu i umiejętnym wypełnieniem przestrzeni dekoracją. Niektóre formy identyczne są z formami znalezisk archeologicznych. Należą do nich krzesiwa i sprzączki. Spotyka się również formy bizantyjskie i renesansowe.

Fot. Stój huculski damski i męski

Jednym z ciekawszych przejawów huculskiej sztuki ludowej był strój. Męski  - składał się z białej koszuli, wyszytej barwnie na kołnierzu i mankietach, wypuszczonej na białe spodnie.
Na koszulę zakładano krótki kożuszek – keptar, zdobiony wyszyciami i mosiądzem. Kapelusze, tzw. krzesania, z podwiniętym rondem przybrane były różnobarwnymi sznurkami – bajorkami. Kobiety zdobiły przede wszystkim głowy. Nosiły naczółka, kolczyki, naszyjniki z mosiężych łańcuchów z krzyżami i monetami. Zwłaszcza bogato zdobione były rękawy lnianych koszul.

Robert Kubit

http://wiano.eu/article/680

http://wiano.eu/article/259