2011-01-17 Rysowanie piaskiem

Wysypywanie piaskiem różnych wzorów na glinianej  podłodze chaty wiejskiej lub przed domem na zamiecionym podwórzu jest jednym z ciekawszych form zdobnictwa ludowego. Dzisiaj może to być świetna zabawa dla dzieci i dorosłych, rozwijająca sprawność manualną i pobudzająca wyobraźnię.

Fot. Archiwum własne

Wzór wysypany piaskiem w jednej z chat skansenie w Toruniu 

Piaskiem można rysować w ogrodzie, na podwórku, na plaży, na ścieżkach.  Powinien być on biały, ładny i  suchy, gdyż tylko taki daje wspaniałe efekty wzornicze na ciemnoszarej powierzchni. Technika  pracy jest bardzo prosta; wzór rysuje się sypiąc piaskiem ze zwiniętej dłoni lub z dziurawego garnka.

Dawniej przed świętami, aby izba nabrała uroczystego wyglądu, młode gospodynie lub dziewczyny wysypywały wzory piaskiem na glinianej polepie. Z chwilą, gdy w chatach pojawiły się drewniane podłogi, zwyczaj ten zaginął lub przeniósł się na podwórza. Wysypywanie wzorów było bardzo powszechne na terenach Kieleckiego, Opoczyńskiego Rawskiego, Łowickiego i Kujaw.

Każda z kobiet chciała wypaść jak najlepiej, więc podpatrywały sąsiadki jak one wyrysowały podwórka, aby swoje ozdobić jeszcze ładniej. Dla zapamiętania rysowały na kartce lub patykiem na ziemi wzory, które kiedyś widziały lub rysowały same.

Najczęściej były to motywy roślinne, linie faliste, spirale, kółka, kropki, różne ornamenty  geometryczne lub rysunki pary ludzkiej – bardzo uproszczone, także motywy zwierzęce – prymitywne rysunki koguta. Były też różnego rodzaju figurki – schematycznie potraktowany krzyż przydrożny, płotek, za którym umieszczano rysunki kwiatów. Najprostszym elementem była krata lub drabina prowadząca do drzwi wejściowych.

Fot. Archiwum własne

Schematy wysypywanych piaskiem motywów

Ornamentem bardziej skomplikowanym była gwiazda. Jeśli chodzi o motywy roślinne, to najprostszym był schemat doniczki, z której wyrasta łodyga rośliny z rozmieszczonymi po obu stronach gałązkami – bardziej skomplikowane miały różnego rodzaju zawijasy czy spiralki.

Wzory były wysypywane jeden obok drugiego, aby pokryć całą zarysowywaną powierzchnię. Motywy bogatsze stanowiące pewną całość rysowano koło łóżka.

W Muzeum Etnograficznym w Toruniu - zwiedzając wystawę „Tajemnice codzienności” - można podpatrzeć jak kujawskie gospodynie mistrzowsko usypywały wzory z piasku na ziemi przed domem lub na klepisku w izbie.  A to dzięki filmowi, który jest odtwarzany na ekranie wmontowanym w podłogę.  Mamy wrażenie, że pod naszymi nogami gospodyni tworzy wymyślny wzór.

O wystawie "Tajemnice codzienności" http://wiano.eu/article/265