2011-01-24 Wycinanka chińska

W lutym rozpoczyna się chiński rok Królika. Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie chce rozpocząć nową tradycję – obchodów Nowego Roku Chińskiego. W Chinach święto to trwa ponad dwa tygodnie, ale muzeum zaplanowało na razie tylko jeden wieczór, w czwartek 3 lutego. Kto wie, może w roku przyszłym zabawa potrwa dłużej?

W programie różne chińskie atrakcje, m.in. czytanie bajek, prezentacja tradycji i wierzeń. My ze swej strony mocno namawiamy do udziału w warsztatach chińskiej wycinanki.

Fot. Archiwum Muzeum Etnograficznego w Warszawie

W Polsce wycinanki pojawiły się po raz pierwszy ponad 150 lat temu we wsiach Mazowsza w pobliżu Warszawy, Otwocka i Czerska. Ale w

Chinach najstarsze wzmianki o papierowych obrazach pochodzą z epoki Tang (618-907).

Prawdziwy rozkwit tej sztuki nastąpił w epoce Qing (1644-1911). Wówczas zaczęto powszechnie używać wycinanek do dekoracji wiejskich domostw. Papier był niedrogi i łatwo dostępny, a wycinanki można było zrobić samemu w czasie wolnym od prac gospodarskich.

Fot. Archiwum własne

Z wystawy w Muzeum w Łowiczu

W wycinaniu nożyczkami specjalizowały się kobiety, zaś nożykiem, na płaskiej podkładce mężczyźni. Ta druga technika pozwalała na wykonanie kilku, a nawet kilkunastu identycznych motywów jednocześnie.

Podobnie jak w Polsce, w Chinach wycinankami przystrajano m.in. okna chat. Ale ich papierowe ozdoby zastępowały szyby, co dawało efekt witrażu, w Polsce na okna wycinano papierowe firanki (zazdrostki).   

Chińczycy swoje ozdoby nazywali kwiatami okien. Ale były też kwiaty ścian i kwiaty stropów, naklejano je także nad drzwiami.

Podobnie jak w Polsce, także w Chinach nowymi wycinankami przyozdabiano chaty przed zbliżającymi się świętami, przede wszystkim czyniono to z okazji księżycowego Nowego Roku – najważniejszego chińskiego święta. Obrazy te - poprzez swoje symboliczne treści - miały przynosić domownikom szczęście przez cały rok.

Chińskie wycinanki są skarbnicą symboli.  Zawsze przedstawiano zwierzęcia, które – według chińskiego zodiaku – patronuje w nadchodzącym roku. Są to: Szczur, Bawół, Tygrys, Królik, Smok, Wąż, Koń, Koza, Małpa, Kogut, Pies, Świnia.

Zatem w tym roku w wycinankach chińskich nie może zabraknąć królika.

Oprócz tych zwierząt można w chińskich obrazach spotkać także inne, również rośliny, które kojarzone są ze szczęściem. Ze zwierząt mitycznych najpopularniejszy jest smok – prastary symbol wód, chmur, urodzaju, płodności – a zatem szczęścia, potęgi, władzy i męskości.

Fot. Archiwum własne

Z wystawy z Muzeum w Łowiczu

Dawne chińskie wycinanki były czerwone. To ulubiony kolor Chińczyków. Symbolizuje życie, płodność, radość, szczęście, dobrą wróżbę. Używano też czasami innych kolorów, np. niebieskiego, zielonego, także złoconego papieru. W okresie żałoby naklejano wycinanki białe.

Dzisiaj na rynek pamiątkarski masowo wytwarzane są wycinanki z cienkiej, białej bibułki barwione na różne, żywe kolory, ale już inną techniką aniżeli tradycyjną.

Fot. Archiwum własne

Z wystawy z Muzeum w Łowiczu

W Chinach inaczej niż w Polsce projektowaniem wycinanek zajęli się także artyści zawodowi, wykształceni w nowoczesnych akademiach sztuk plastycznych, a nie wyłącznie twórcy ludowi. Tworzą oni złożone kompozycje inspirowane malarstwem.    

(na podstawie publikacji Wycinanka chińska, polska, żydowska – Sztuka umierająca – sztuka żywa, Muzeum w Łowiczu)