2011-02-12 Obrazy na szkle

Malarstwo na szkle – to obrazy malowane farbami olejnymi na szklanej tafli. Tej jakże starej sztuki ludowej będzie można nauczyć się na warsztatach organizowanych przez Muzeum Narodowe w Gdańsku 26 lutego i 26 marca pod okiem znanego twórcy ludowego Edmunda Zielińskiego. 

Fot. Archiwum Muzeum w Gdańsku

Ten rodzaj malarstwa różni się zasadniczo od obrazów wykonanych w innych technikach. Nie próbuje się tu uzyskać trójwymiarowości, głębi. Szklane obrazy  cechuje prostota, oszczędna kompozycja, często symetryczna, statyczna. Najczęściej motywem są portretowe wizerunki świętych, które są rysowane w sposób uproszczony. Motywy kwiatowe także są stylizowane.

Jest to malarstwo bardzo dekoracyjne, szczególnie gdy stosujemy efekty świetlne. Odbijający się w szkle płomień z paleniska pieca, czy ze świecy nadaje malunkowi niezwykłego kolorytu.

Współcześnie maluje się nie tylko farbami olejnymi, ale także akrylowymi. W czasach największej popularności tego rodzaju malarstwa w sztuce ludowej kupowano sproszkowane barwniki, rozcierano ręcznie łącząc je z pokostem lub olejem lnianym. Stosowane były także farby wodne, z dodatkiem kleju. Warunkiem trwałości obrazu było dobre położenie farby.

Etapy malowania

1. Oczyszczenie i odtłuszczenie szyby przed malowaniem - zapobiega  odpryskiwaniu i łuszczeniu się farby.

2. Ze względu na niemożność wykonywania poprawek, malarze zawsze pod szybę kładą rysunki z kompozycją obrazu. Na rysunku należy rozrysować kształt i układ ciała postaci oraz schemat dekoracji. 

Fot. Archiwum Muzeum w Gdańsku

3. Najbardziej precyzyjne detale maluje się na początku. Trzeba mieć pewną rękę, bo każde pociągnięcie pędzla pozostawia trwały i właściwie nieusuwalny ślad na szybie.

4. Następnie malujemy kontury np. stalowym piórem. Szerokość kreski jest zróżnicowana w zależności od sprawności ręki. Kreska o płynnej linii, jednakowej grubości i natężeniu barwy świadczy o sprawności malarza. Kontur dzieli obraz na poszczególne płaszczyzny.

5. Przed wypełnieniem konturów kolorem maluje się rysy twarzy. Kontury ust malowano czerwoną kreską. Rumieńce malowano jako plamy barwne w odcieniu czerwieni, wcierając w świeżo nałożoną farbę drugi kolor.

6. Niewielkimi różnokolorowymi plamami ozdabia się dekoracje kwiatowe. Na to nakłada się warstwę farby wypełniającej kształty.

7. Na końcu malowane jest tło.

Charakterystyczna jest kolorystyka dawnych ludowych obrazów na szkle. W wypełnieniach konturów i partiach tłach zwracają uwagę czyste barwy, często zestawiane kontrastowo. Powszechnie używano czerwieni, koloru niebieskiego we wszystkich odcieniach oraz białego, zielonego i żółtego.

W wielu obrazach pojawia się błysk złota (kielichy, korony, berła). Efekt ten uzyskiwano podkładając pod niezamalowane lub pokryte pokostem szkło folię lub rzadziej płatki złota.

Najodpowiedniejszą porą roku na malowanie na szkle jest lato, bo na słońcu można było wysuszyć wiele egzemplarzy na raz.

Za kolebkę malarstwa na szkle uważa się Dolny Śląsk. Największe skupiska malarzy znajdowały się w Kotlinie Kłodzkiej i w okolicach Jeleniej Góry.

W Polsce malarstwo na szkle występuje w kilku odmianach. Najliczniej reprezentowane, różniące się stylowo są ośrodki dolnośląskie (postacie świętych, są też tematy świeckie – związane z historią, także sceny rodzajowe) i podhalańskie (tematyka religijna i zbójnicka).

Malowano też w innych regionach Polski – ośrodki: lubelsko-podlaskie, leżajsko-przemyskie, Śląsk Cieszyński, Beskid Żywiecki. Nieliczne obrazy pochodzą też z Wielkopolski i Kaszub. Malowano też na Pokuciu (tereny do 1939 r. leżące w granicach Rzeczpospolitej). Jest to tzw. malarstwo huculskie.

Ciekawe zbiory malarstwa znajdują się w Muzeum Tatrzańskim w Zakopanem, Muzeum Etnograficznym w Krakowie, Muzeum Narodowym w Krakowie, Muzeum Lubelskim w Lublinie, Muzeum Etnograficznym w Toruniu, Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie.

Zobacz też:

Malarstwo na szkle http://wiano.eu/article/615