2015-08-27 Zabytkowy tartak

Tartak ze Staniszewa, który znajduje się na terenie Kaszubskiego Parku Etnograficznego we Wdzydzach Kiszewskich, ożywa od czasu do czasu przy okazji imprez folklorystycznych. Tak było podczas tegorocznego Jarmarku Wdzydzkiego. Można było przyjrzeć się jak dawniej wyglądała praca traka i lokomobili.

„Para – buch! Koła – w ruch!” – przychodzą na myśl słowa wiersza Juliana Tuwima „Lokomotywa”. Do napędu traka jest wykorzystywana lokomobila parowa. Żar z rozgrzanego jej brzucha bucha. Uff jak gorąco, puff jak gorąco.

Z jej komina bucha para. Koła, na których nawinięte są pasy transmisyjne poruszają mechanizm traka, którego piły przecierają bal drewna na deski. Co charakterystyczne trak jest typu horyzontalnego, a więc tnie deski w poziomie, a nie w pionie.

Fot. Archiwum własne

Trak został wyprodukowany w bydgoskiej fabryce „Carl Blumwe i Syn” w końcu XIX w. Był to prawdopodobnie jeden z pierwszych produktów w długiej serii wyrobów firmy. Lokomobilę parową wyprodukowała niemiecka firma "Floether" w 1903 r. Zadaszenie traku jest kopią oryginalnej szopy tartacznej.

Jednym z nielicznych zachowanych zabytków techniki jest także tartak Krystiana Szwedy w Karchowicach k. Pyskowic. Tartak jest budynkiem murowanym z początku XX wieku, wyposażonym w trak złożony z zespołu pił trackich.

Napęd traka stanowiła unikalna parowa lokomobila w późniejszym czasie zastąpiona napędem spalinowym. O tartaku tym został nakręcony film w 2007 r. i wyświetlony w ramach Małej Akademii Kultury Ludowej w Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie.

Trak do przecierania drewna posiada też Muzeum Rolnictwa w Ciechanowcu. Pochodzi on z lat 20-tych ubiegłego wieku. Został wyprodukowany w „Fabryce maszyn Ewalda Bergera w Sieradzu”.

Do kompletu służy stacjonarny silnik spalinowy z firmy Modag, Motorenfabrik Darmstadt typ D7 o mocy 35 KM.

Maszyny te zostały zakupione od rolnika zamieszkałego w miejscowości Nur w powiecie ostrowskim na pograniczu Mazowsza i Podlasia, gdzie były wykorzystywane przez krótki okres w prywatnym tartaku w połowie lat 50-tych XX wieku.

Tartak ze Staniszewa i lokomobila