2015-09-23 Haft szamotulski

Haft szamotulski. Tiulowe hafty zdobiły ubiór zbliżony do tego, który dziś nazywamy szamotulskim. Strój ten był noszony na najgęściej zaludnionych obszarach historycznej Wielkopolski.

Obszar, na którym noszono strój szamotulski, rozciągał się po obu brzegach środkowego biegu Warty, w okolicach takich miast jak Gniezno, Września, Śrem, Poznań i Szamotuły.

Ostatecznie do czasów nam współczesnych, a konkretnie do lat 50. XX w., ubiór ten przetrwał na obszarze, leżącym na północny-zachód od Poznania, w oddalonych zaledwie o 30 km Szamotułach i okolicznych miejscowościach.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1.,2. Haft na denku czepka

3. Haft na wiązaniach czepka

Motywy haftu

Najczęściej stosowane, w tym regionie motywy to wzory kwiatowe, winne grona, gwiazdy, większe i mniejsze kółka. Hafty te były swobodnie komponowane na materiale, nie ograniczone jego strukturą.

Na denkach czepków wyszywano zwykle ułożony centralnie motyw (najczęściej kwiatowy) otaczając go wieńcem podobnych, lecz drobniejszych elementów.

Na wiązaniach czepców haftowano, rozplanowany przeważnie na planie prostokąta bukiecik lub motyw kwiatowy na esowato ułożonej gałązce. Zawsze stanowił on całość kompozycyjną z motywami znajdującymi się na denku czepka.

Sposób haftowania

Hafty na czepkach i inne wykonywane białą nitką były dziełem zawodowych hafciarek.

Najczęściej stosowano haft atłaskowy i dziurkowy. Wykonywano go białą bawełnianą nitką używając ściegów: atłaskowych, nakładanego, przed igłą (przewlekanie), za igłą, dzierganego do dziurek i brzegów.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Ściegi:

1. atłaskowy

2. nakładany przed igłą

3. za igłą

4. dziergany

Jakie części stroju ozdabiano

W stroju szamotulskim najbogaciej haftem przyozdabiano noszone zarówno przez panny jak i mężatki czepki.

Te najstrojniejsze szyto z tiulu, każdy czepek składał się z dwóch, ozdobionych białym haftem części – okrągłej główki i dwóch trapezoidalnych wiązań (tasiemek).

Ponadto znacznie skromniejsze białe wyszycia zwykle o motywach kwiatowych zdobiły koszule męskie oraz kobiece kryzki, spódnice.

Natomiast kolorowe motywy, najczęściej w kształcie serca wyszywały panny na czarnych przodzikach, które darowywały swym kawalerom.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania:

1., 2. Haft z denka czepka

3. Haft z wiązań czepka