2013-04-05 Haft kujawski

W Muzeum Etnograficznym we Włocławku są prezentowane prace hafciarek kujawskich starszego pokolenia: Zofii Bieleckiej, Reginy Majchrzak i Ireny Najdek. Dzięki zamiłowaniu do haftowania osiągnęły sztukę haftu do perfekcji.

Fot. Archiwum własne

Fragment wystawy - Haft kujawski ze zbiorów Muzeum Ziemi Kujawsko-Dobrzyńskiej

1. i 2. Obrusy

3. Czepce

Gdyby jednak nie Muzeum we Włocławku, haft kujawski uległby zapomnieniu. To właśnie muzeum podjęło się ogromnego wysiłku ratowania haftu kujawskiego, a wystawy mają wydobywać na wierzch talent twórców i piękno tradycyjnego zdobnictwa.

Strój kujawski i jego zdobnictwo zaczęło odchodzić w zapomnienie już w okresie międzywojennym. Pod koniec lat 40.tych i 50.tych XX wieku jedynie najstarsze Kujawianki zachowały w domu czepiec, czasami także fartuch na „ostatnią drogę”.

Te elementy odświętnego stroju miały nawiązywać do tradycji noszenia ubioru w chwilach odświętnych, a także najważniejszych w życiu człowieka. Do nich zalicza się przecież moment przejścia z życia doczesnego do wieczności.

Fot. Archiwuj własne

1. Strój kujawski - fragment wystawy Muzeum Etnograficznym we Włocławku  

2.

Gdyby więc nie muzeum, które organizowało warsztaty i korzystało z pomocy nestorek, nie zobaczylibyśmy już więcej haftu kujawskiego. Pierwsze konkursy haftowania zorganizowano już w roku 1956. Z czasem zgłaszało się coraz więcej chętnych.

Hafciarki odtwarzały kujawskie wzornictwo. Ale też podtrzymywały w swoich domach tradycję wykonywania haftu swojego regionu. Dokonały też rewolucji w tej sztuce. Wzory z dawnych strojów ludowych przeniosły na obrusy, serwety, poszewki na poduszki, powłoki, kołnierzyki i inne współczesne wyroby.

Fot. Archiwum własne

Wzory kujawskie wystawione w gablocie w Muzeum Etnograficznym we Włocławku

Jak same o sobie mówią: Bez wzięcia do ręki igły nie potrafią żyć. Każdą wolną chwilę spędzają na haftowaniu. Są obdarzone ogromną wyobraźnią i wyczuciem artystycznym. Cieszą się, gdy ich prace spotykają się z uznaniem i komuś się na coś przydają.

Tworzą za każdym razem różne kompozycje. Etnografowie muzeum we Włocławku tak opisują ich twórczość:

Pani Regina Majchrzak najczęściej wykorzystuje większe motywy, osadzone na wijących się, krótkich gałązkach. Wśród nich są liście dębu, kwiaty dzwonków, tulipany, chabry, stylizowane róże, trójdzielne liście koniczyny.

Gałązka pojedyncza czy wieloramienna jest otoczona gęsto ułożonymi owalnymi listkami na podkładzie, rzadziej są to wąskie listeczki. Na mniejszych formach np. kołnierzyka czy kryzach stosuje mniejsze, m.in. wielopłatkowe kwiatki wykonane różnymi ściagami.

Fot. Archiwum własne

1. Fartuchy i kryzy Reginy Majchrzak - fragment wystawy w Muzeum Etnograficznym we Wrocławiu

2. Fartuch Reginy Majchrzak

3. Kryzys Reginy Majchrzak

4. Bieżniki Reginy Majchrzak

Zofia Bielecka zachowuje tradycyjny układ kompozycyjny na obrusach, bieżnikach i serwetkach. Kompozycje często przypominają szlak na fartuchu, czyli biegną wzdłuż brzegów.

Zofia Bielecka najczęściej haftuje chabry, bratki, róże, słoneczniki, piękne kłosy zbóż, drobne wielopłatkowe kwiatki oraz całą gamę gałązek i listków, a do wypełnienia kompozycji stosuje również inne wzory zgodnie z tradycją.

Fot. Archiwum własne

fragment wystawy w Muzeum Etnograficznym we Włocławku

1. Obrusy Zofii Bieleckiej

2. Woreczek na orzechy, obrazek z haftem kujawskim i ząbki do półek Zofii Bieleckiej

3. Fartuchy Zofii Bieleckiej

Kompozycje Ireny Najdek  oparte są przede wszystkim na rodzimych motywach. Są to m.in. kłosy , misterne wicie roślinne, pączki kwiatowe, liście dębu, kwiaty i liście róży, modrzewiowe gałązki i wiele innych drobniejszych detali.

Irena Najdek haftuje czepce na  batyście, rzadziej na płótnie oraz na tiulubawełnianym o drobnych oczkach. Główki czepców pokrywa wyjątkowo subtelnymi motywami, zachowując ich tradycyjny układ kompozycyjny, czyli osiowo-symetryczny i centralny.

Tworzy też własne, asymetryczne kompozycje. Haftuje też czepce techniką snutkową.

Fot. Archiwum własne

Czepce i bieżnik Ireny Najdek

Powłoczki na poduszki Ireny Najdek

Muzeum – dzięki współpracy z twórcami – kompletuje wyroby, tworząc muzealny zasób kujawskiego haftu.

Wystawę można oglądać do końca czerwca.

Zobacz też:

Haft kujawski http://wiano.eu/article/1122

Haft kujawski http://wiano.eu/article/662

Hafciarstwo http://wiano.eu/ginace-zawody/hafciarstwo