2015-10-28 Podróż po Mazowszu

Nowa wystawa stała „Kultura Mazowsza w ludowej wizji świata” w odnowionym Spichlerzu - Muzeum Mazowieckiego w Płocku powstała m.in. dzięki wpisom zwiedzających w księgach pamiątkowych. Domagali się oni stałego kontaktu  z zabytkami z różnych części mazowieckiej krainy.

Także tradycje kolekcjonerskie (w dziedzinie etnografii) w Muzeum Mazowieckim w Płocku określiły zakres tematyczny wystawy.

Celem ekspozycji stałej, zorganizowanej w odnowionym Spichlerzu, jest więc pokazanie zróżnicowanej kultury ludowej Mazowsza. Wyodrębniono siedem regionów etnograficznych, takich jak Stare Mazowsze, Kurpie Puszcza Zielona, Kurpie Puszcza Biała, Łowickie, Gąbińskie, Rawskie i Kołbielskie.

Podział ten jest powszechnie obowiązujący i wymienione regiony uznaje się za główne.

Fot. Archiwum muzeum - Piotr Dąbrowski

1. Galerie regionalne na wystawie

2. Warsztat tkacki w jednej z galerii wystawy

1. Wodniacy

2. Cyrk Razików

Ich charakterystyka w poszczególnych galeriach regionalnych odbywa się przez wybrane znaki etnograficznej odrębności, takie jak strój, tkanina, wycinanka, ceramika, plecionka, a także elementy wyróżniające w istotny sposób dany obszar, jak gąbińskie skrzynie czy kurpiowskie krzesła jankowskie.

Tłem dla prezentowanych strojów są kolaże z nastrojowych fotografii archiwalnych.

Najwięcej uwagi, miejsca (całe trzecie piętro) poświęcamy z oczywistych względów regionowi najbliższemu Płocka – Staremu Mazowszu.

W wydzielonych aneksach pokazujemy elementy stroju i tkaninę, przykłady twórczości ludowej (z przedstawicielami ośrodka sierpeckiego – Krajewskim, Ruszkowskim i Skirzyńskim, artystami osobnymi – Wójcikiem i Ptaszyńską oraz fenomenem cyrku Razików), miejsca cudami słynące, zajęcia wodniackie związane z Wisłą, wyroby plecionkarskie, garncarskie i kowalskie.

Centralnym punktem tego poziomu jest forma rekonstrukcji izby z wszystkimi ważnymi miejscami mediacyjnymi, kontaktów sacrum z profanum.

Ludowa wizja świata jest jedną z dwóch, obok ścieżki regionalnej, wiodących narracji wystawy, a stosunek ludu do świata najlepiej ukazują obrzędy zarówno doroczne, jak i rodzinne.

Ich analiza pozwala zrozumieć, w jaki sposób człowiek postrzegał swoje miejsce i rolę w Kosmosie. Ludowe myślenie stworzyło też pewien system wyobrażeń o świecie oparty na myśleniu mitycznym, posługiwało się zespołem wiedzy o świecie wynikającej z bezpośredniej obserwacji
i doświadczania przedmiotów, zjawisk i przyrody.

Owa wizja w znaczącym stopniu determinowała życie ludzi, którzy czuli się integralną częścią systemu wszechświata.

Fot. Archiwum muzeum - Piotr Dąbrowski

1. Świątki

2. Drzewo życia

Z przełomowych momentów w życiu człowieka opowiadamy więc o narodzinach, zaślubinach i śmierci. W kole roku obrzędowego prezentujemy wybrane, najważniejsze święta przypadające na przełomowe momenty związane z przesileniem słońca, ale także te, w czasie których obchodzenia wytwarzane są pewne przedmioty o właściwościach apotropeicznych, ochronnych, magicznych.

Ludowe postrzeganie świata, nieodłączne przekonanie o niejednorodnej przestrzeni, waloryzowanie jej, stało się też inspiracją do podziału wystawy na trzy zasadnicze części odpowiadające w pewnym stopniu trzem kondygnacjom budynku:

1. strefę niebiańską – zaświaty, orbis exterior (poddasze)

2. strefę ziemską – świat ludzi, dom i jego zabezpiecznie przed „złem”, etnografia Starego Mazowsza (trzecie piętro); etnografia Kurpi Puszczy Zielonej, Kurpi Puszczy Białej, Gąbińskiego, Łowickiego, Rawskiego i Kołbielskiego, orbis interior, ale i exterior w odniesieniu do Starego Mazowsza (drugie piętro)

3. strefę podziemną, demoniczną – piekło, orbis exterior (drugie piętro, część centralna).

Elementem wspólnym poszczególnych kondygnacji jest drzewo życia jako uniwersalny archetypiczny symbol środka świata i jego cyklicznej odnowy. Stanowiło miejsce łączności pomiędzy sferą podziemną (korzenie) a niebiańską (korona).

Związany z nim kult pozostawił liczne ślady w kulturze ludowej w postaci wielu symboli roślinnych pojawiających się w obrzędowości dorocznej i w zdobnictwie.

Formą porządkującą wiedzę na temat apotropeionów, miejsc granicznych i demonów jest stanowisko interaktywne zlokalizowane na trzecim piętrze w aneksie akwatycznym.

Wiedzę na temat regionów można poszerzyć korzystając z aplikacji Mapa Mazowsza umiejscowionej również na trzecim piętrze.

Na tym samym stanowisku dowiemy się także więcej o miejscach cudami słynących. Przy chacie możemy przysiąść na ławce obok dziada z lirą korbową i posłuchać pieśni dziadowskich o Matce Boskiej Studziannej, Łazarzu, duszach, Świętym Antonim i Sądzie Ostatecznym, w wykonaniu Kai i Janusza Prusinowskich.

Fot. Archiwum muzeum

1. Dziad z lirą korbową

2. Strefa zabaw dla dzieci

Zapraszamy do podróży po etnograficznych regionach Mazowsza, zanurzonych w ludowej wizji świata.

Dzieci zachęcamy do korzystania z nowej formy kontaktu z naszym muzeum – strefy zabaw zaprojektowanej specjalnie z myślą o najmłodszych, wyposażonej m.in. w przedmioty do dotykania.

Magdalena Lica-Kaczan – Muzeum Mazowieckie w Płocku

Zobacz też:

Odnowiony Spichlerz

Muzea i skanseny\Płock\muzeum mazowieckie

Regiony\Mazowsze