Pobierz MP3
- Starej babie młodego się zachciało
- Kolęda Hej w dzien narodzenia
Kolędy Podkarpacia czytaj - Piosenka dziecięca Sikoreczka pstra
Konkurs na pamiątkę czytaj - Opowieść O czarnoksiężniku i trzech dziewicach
Konkurs na pamiątkę czytaj
Festiwal Czango czytaj
Partnerzy
Kontakt
2016-05-20 Strój cieszyński
Z cyklu ENCYKLOPEDIA STROJU LUDOWEGO. Strój cieszyński. Strój zwany najpowszechniej cieszyńskim, ale także wałaskim, niekiedy śląskim do końca XVIII w. noszono głównie w mieście Cieszynie.
Początek XIX w. przyniósł zanik ubioru męskiego, za to kobiecy zaczął być przywdziewany przez mieszkanki rolniczych terenów Śląska Cieszyńskiego.
Przełom XIX i XX w. to czas dalszej ekspansji tego stroju na obszar Beskidu Śląskiego, gdzie szczególnie chętnie nosiły go kobiety w Wiśle i jej okolicach. Ubiór ten miał wiele cech wspólnych z odzieżą epoki renesansu, której używali mieszczanie i przedstawiciele warstw elitarnych w Europie Środkowej.
STRÓJ KOBIECY
Nakrycie głowy
Panny nosiły głowę odkrytą, a włosy splatały w jeden warkocz. Mężatki obowiązkowo przywdziewały koronkowy czepek, na którym wiązały jedwabną chustkę.
Czepek zakładano tak, że jego przednia część (widoczna po zawiązaniu chustki na karku lub pod brodą), a wykonana z koronki klockowej lub szydełkowej, przysłaniała i okalała ściśle czoło powyżej linii brwi.
Arch. Elżbieta Piskorz-Branekova
1. Panna w stroju cieszyńskim, pocztówka.
2.Mężatka w stroju cieszyńskim, pocztówka, lata 20.XX w.
Koszula tzw. kabotek
Była krótka sięgała zaledwie do pasa. Szyto ją z cienkiego batystu, miała krój poncho i krótkie (sięgające przed łokieć) bufiaste rękawy.
Jej wykończenie przy szyi i rękawach stanowiła wąska oszewka. Niekiedy do przodu kabotka był przyszyty, zwisający luźno, rodzaj żabotu.
Koszule te najczęściej zdobiły wykonane białą nitką hafty angielskie i atłaskowe.
Arch. Elżbieta Piskorz-Branekova
Kobieta wiejska z pod Cieszyna, lata osiemdziesiąte XIX w. pocztówka
Suknia
Składała się z szerokiej, długiej, wełnianej spódnicy i stanika tzw. żywotka usztywnionego tekturą, szytego najczęściej z czarnego lub bordowego aksamitu.
To właśnie żywotek był największą ozdobą sukni, jego przody, brzegi ramiączek i plecy obszywano taśmą z nici metalowych. Naszycie to było szczególnie skomplikowane na plecach, taśma dzieliła je na 4 pola, które zdobił dodatkowo haft zawsze o motywach kwiatowych.
Pierwotnie wykonywano go złotą lub srebrną metalową nitką, w początkach XX wieku coraz częściej nićmi kolorowymi.
Pierwotnie żywotek sznurowano na piersiach przeciągając srebrny łańcuszek przez oczka metalowych zapinek tzw. hoczków, z czasem pełniły one wyłącznie rolę ozdoby.
Arch. Elżbieta Piskorz-Branekova
1. Dziewczęta w stroju cieszyńskim, pocztówka.
2. Przód sukni, fot. Elżbieta Piskorz-Branekova.
Zapaska
Miała tę samą długość co i suknia, szyta była z dwóch kawałków jedwabnej tkaniny, dzięki czemu miała szerokość ok. 140 cm.
Jej górna część nie była wszywana w pasek, tylko po ułożeniu w dwustronne zakładki (kontrafałdy) podszywana tasiemką, której końce służyły także do wiązania zapaski w pasie.
Arch. Elżbieta Piskorz-Branekova
Cieszynianka, pocztówka, lata 20.XX w.
Kaftan
Był noszony zimą i w dni chłodne najczęściej przez starsze kobiety. Szyto go z ciemnych sukien dobrego gatunku, podszywano wełnianą fabryczną tkaniną.
Miał długie rękawy z bufką i mankietami, które niekiedy obszywano aksamitem w tym samym kolorze co i kaftan.
Arch. Elżbieta Piskorz-Branekova
Ślązaczki z Zielonego Śląska, „Bluszcz” 1935 r.
|
Biżuteria i wstążka
Ważnym elementem stroju cieszyńskiego była biżuteria. Wykonywano ją techniką odlewania lub filigranową, ze srebra lub metali go naśladujących, ozdoby wykonywane techniką filigranu były dodatkowo pozłacane.
W skład kompletu noszonego przez zamożną kobietę, niezależnie od jej stanu cywilnego, wchodziły: spinka (służyła do spinania kabotka pod szyją), orpant (rodzaj naszyjnika mocowanego pomiędzy ramiączkami żywotka), zapinki (hoczki) przyszywane do przodów żywotka oraz najkosztowniejszy i najkrócej noszony element biżuterii - pas.
Arch. Elżbieta Piskorz-Branekova
1. Typ Ślązaczki z okolic Cieszyna, 1893 (pod szyją spinka, orpant pomiędzy ramiączkami żywotka, pas).
2. Ślązaczka z Wisły w pow. cieszyńskim. Fot. M. Gładysz
„Geograficzne zróżnicowanie odzieży ludowej w Polsce”, K. Moszyński, Kalendarz Ilustrowanego Kuryera Codziennego, 1938 (pas wykonany techniką filigranową)
3. Pas cieszyński, fot. Elżbieta Piskorz-Branekova.
4. Mężatka w stroju cieszyńskim, pocztówka, ok. 1910 r.
5. Para hoczków wykonanych techniką filigranową, fot. Elżbieta Piskorz-Branekova
6. Para hoczków wykonanych techniką odlewania, fot. Elżbieta Piskorz-Branekova
Wstążka
W początkach XX wieku miejsce pasa zajęła jedwabna wstążka, która wywiązana w sutą kokardę opasywała talię.
Arch. Elżbieta Piskorz-Branekova
1. Ślązaczka , fot. Ed. Feitzinger, Cieszyn, 1925, pocztówka.
2. Cieszyniacy, pocztówka, ok. 1910 r.
STRÓJ MĘSKI
Był niezbyt efektowny. Podobne ubranie z lokalnymi odmianami nosili mieszczanie na terenach środkowej i zachodniej Europy.
Arch. Elżbieta Piskorz-Branekova
Dziewczyna, mężczyzna i mężatka w stroju cieszyńskim, Franciszek Kalivoda, litografia, koniec XIX w.
Na strój męski składał się: kapelusz, koszula z cienkiego lnianego płótna, prosty kaftan lub kamizelka, peleryna (tego typu jaką powszechnie noszono w okresie romantyzmu), spodnie i buty, najczęściej z cholewami.
Czarny kapelusz miał wąską, zwężającą się u góry główkę o kształcie ściętego stożka i bardzo szerokie rondo.
Wszystkie elementy stroju, oprócz koszuli szyto z dobrego gatunkowo sukna w kolorze granatowym lub czarnym.
Podstawowym elementem zdobniczym tego stroju były błyszczące, metalowe, często srebrne, przyszyte w jednym lub dwóch rzędach guziki przy kaftanie i kamizelce.
Elżbieta Piskorz-Branekova
Zobacz też:
Artyku�y polecane
- Kujawskie zapusty
dodano: 2014-03-07 | ( komentarzy: 0 ) - Ceramika bolimowska
dodano: 2015-07-23 | ( komentarzy: 0 ) - Tłusty czwartek
dodano: 2012-02-15 | ( komentarzy: 0 ) - Ścinanie Śmierci
dodano: 2012-02-23 | ( komentarzy: 0 ) - Grupy zapustne
dodano: 2015-02-01 | ( komentarzy: 0 )
Najcz�ciej czytane
- Kwiaty z bibuły
dodano: 2013-01-07 | ( komentarzy: 0 ) - Kwiaty z bibuły
dodano: 2011-05-18 | ( komentarzy: 0 ) - Przepis na krochmal
dodano: 2010-01-10 | ( komentarzy: 3 ) - Jak zrobić beczkę
dodano: 2012-09-17 | ( komentarzy: 0 ) - Wieniec dożynkowy
dodano: 2012-07-29 | ( komentarzy: 0 )