2016-05-23 Gadki z makatki

Makatka – stała się przewodnim tematem wystawy i zajęć edukacyjnych w Muzeum Etnograficznym w Toruniu. Na wystawie Mądrości i gadki z kuchennej makatki można przyjrzeć się ponad 100 makatkom, które dawniej królowały we wnętrzach domostw. Zaś na warsztatach – nauczyć się je zaprojektować i wyhaftować.

Fot. Archiwum muzeum

Fragment wystawy

Największy rozkwit „makatkowej mody” przypada na lata 60. XX w. Początkowo hafty na nich były jednobarwne, przeważnie niebieskie, od lat 30. XX w. coraz częściej wielokolorowe. Kolejny etap rozwoju to drukowane, jedno- lub wielobarwne makatki, gotowe do wykorzystania od razu po zakupie.

Makatki, zwykle zawieszane w kuchni, przywędrowały do wielu państw europejskich z Niemiec i Holandii, gdzie używano ich powszechnie już w XIX w.

Na  przełomie XIX i XX w. zadomowiły się i w innych państwach Europy: w Anglii, Austrii, zachodniej Białorusi, Bułgarii, Czechach, Estonii, Francji (w tym kraju jedynie w Alzacji i Lotaryngii), na Litwie, Łotwie, w Macedonii, Polsce, Rosji, Serbii, Słowacji, Szwecji, na Ukrainie i Węgrzech). Na początku w domach mieszczańskich, potem robotniczych, a na koniec także i wiejskich.  

Zasadniczy motyw tworzył schematyczny i syntetyczny obrazek, zwykle z korespondującym z nim napisem. Makatkowe motywy są najczęściej materialnym odzwierciedleniem powszechnie znanej i popularnej, nie tylko w Niemczech, dewizy tzw. trzech K (kościół, kuchnia, kołyska).

Credo to określało tradycyjną rolę kobiety w XIX- wiecznym społeczeństwie i rodzinie, a makatki (o tematyce świeckiej i religijnej) spełniały  rolę schematycznej, obrazkowej encyklopedii, która kreowała najważniejsze w życiu człowieka wartości.

Fot. Archiwum muzeum

Fragment wystawy

Ideą przewodnią tych przekazów było wskazanie wzorców do naśladowania dotyczących zarówno codziennego postępowania, jak i współżycia w rodzinie. 

Zebrane na wystawie makatki, w większości  pochodzącą z prywatnej kolekcji Elżbiety Piskorz-Branekovej, ze zbiorów Muzeum Etnograficznego w Toruniu oraz są też współczesne makatki Anny Pauli Szmeichel.  

Już jutro o godz. 12.00 (wtorek – 24 maja) na spotkaniu dla osób w wieku 55+ z cyklu Muzeum - Panaceum  odbędzie się spotkanie z komisarzem tej wystawy Kingą Turską-Skowronek.

Uczestnicy spotkania dowiedzą się, skąd wywodzi się nazwa makatka i co oznaczała pierwotnie. Przeanalizują, w jaki sposób makatka pełniła rolę moralizatorską w kuchniach Europy i jak z pozoru niewinny haftowany kawałek płótna bywał narzędziem germanizacji w zaborze pruskim.

Fot. Archiwum muzeum

1. Nauka haftowania makatek

2. Fragment wystawy

Uczestnicy spróbują zaprojektować własną makatkę – za przykładem matek, gospodyń domowych z miast, miasteczek i wsi – posługując się gotowymi wzorami lub puszczając wodze fantazji, jak to czynią współczesne artystki nawiązujące do dawnej tradycji.  

  
Natomiast warsztaty tworzenia makatek pod okiem hafciarek ze Stowarzyszenia Twórców Ludowych: Małgorzaty Barnat i Marii Audinajtis odbędą się w terminach:
28-29 maja, 4-5 czerwca, 18-19 czerwca (sobota – niedziela, godz. 10.00 – 14.00)     

 
Zapisy pod adresem: gospodarka@etnomuzeum.pl 

Zobacz też:

Haftowanie makatki

Makatki ludowe

Makatki ludowe - gotowe i na zamówienie, sklep on-line

Muzea i skanseny\toruń\muzeum etnograficzne