2016-09-03 Wycinanka z deski

Koronka z deski, wycinanka z deski – tak obrazowo można określić misternie wycinane w deskach wzory. Służyły one do ozdabiania przez wiejskich cieśli i stolarzy szczytów budynków drewnianych, listew podokapowych, nad i podokienników, werand, ganków – a więc najbardziej wyeksponowanych elementach domów.

Fot. Archiwum własne

Galanteria budowlana - misterne zdobnictwo

Takie bogate zdobnictwo domów drewnianych występowało np. na Kurpiach, Mazurach, Żuławach czy na Podlasiu. Gospodarze prześcigali się w zdobieniu domów, ci mniej zamożni również próbowali dorównać wystrojem. Powstała zatem swoista moda zdobnicza, charakterystyczna dla danego regionu.

Wpływ na tę modę mieli też wędrowni rzemieślnicy migrujący z Cesarstwa Rosyjskiego, oferujący m.in. galanterię budowlaną, np. opaski okienne, nadokienniki.

Bogate zdobnictwo sporadycznie pojawiało się przed I wojną światową, rozkwitło w okresie międzywojennym. Błyskawicznie rozwinęło się po upowszechnieniu pił o wąskich ostrzach tzw. laubzeg i zwiększoną dostępnością tartych desek.

Fot. Archiwum własne

1. Wycinanka z drewna

2. Piła laubzega

Dzięki nowym narzędziom, drewno stało się materiałem łatwo poddającym się obróbce. W miejsce zdobień powstałych z nacięć siekierą wszedł ornament ażurowy, który uzyskiwano za pomocą piłki.

Wiejscy cieśle wykonywali we własnych warsztatach galenterię budowlaną (podokienniki, nadokienniki, wzorzyste listwy okapowe, deski wiatrowe wykorzystując) wykorzystując papierowe szablony. Każdy z nich posiadał własny zestaw szblonów liczący zazwyczaj kilkadziesiąt sztuk.

W takim zestawie znajdowały się zazwyczaj szablony odrysowane od ozdób innych stolarzy, przerysowane z książek oraz wykonane według własnych pomysłów.  

Jak wykonać z deski detal architektoniczny

Zobacz też:

Domy żuławskie

Ciesielstwo polskie

Szablony do pobrania

Budownictwo ludowe

Ginące zawody\obróbka drewna