2011-12-10 Boże Narodzenie

Aura Świąt Bożego Narodzenia jest tak magiczna, ponieważ towarzyszy jej ponad tysiącletnia tradycja.  Obrzędowość kształtowała się stopniowo w ciągu kolejnych stuleci przeplatając prastare, pochodzące jeszcze z czasów pogańskich wierzenia ze zwyczajami nowszymi.

Muzeum Wsi Mazowieckiej popularyzuje dawną obrzędowość. Tradycyjnie w dziesięciu wnętrzach chałup z przełomu XIX i XX wieku oraz wnętrzach dworskich organizuje wystawę „Boże Narodzenie na Mazowszu”.

Fot. Archiwum muzeum

1. Boże Narodzenie we dworku 2. Boże Narodzenie w chacie

W izbach postawiono drzewka choinkowe udekorowane ozdobami ze słomy i bibuły, orzechami, jabłkami, czy też wypiekanymi własnoręcznie piernikami.

W domach o niewielkich rozmiarach ze względu na oszczędność miejsca drzewka choinkowe podwieszano pod sufitem. Jednak zanim do Polski dotarły choinki w kątach izb umieszczano snopy niewymłóconego zboża, udekorowane światami, czyli ozdobami wykonanymi z opłatka o różnorodnych kształtach.

Tego typu upamiętnianie rolniczego pochodzenia Świąt Bożego Narodzenia  także można będzie ujrzeć w skansenowskich izbach. Nakryte sianem i białym obrusem stoły zastawione wigilijnymi potrawami zdają się już tylko czekać na to, aż zasiądą do nich gospodarze.

Fot. Archiwum muzeum

Dania wigilijne u biednych gospodarzy

Dawniej, podobnie zresztą jak dziś, przygotowania do Świąt koncentrowały się na sporzadzaniu wigilijnych potraw.

We wnętrzach  chałup istotny element stanowić będą zatem składniki niezbędne do wypieku świątecznych ciast: suszone śliwki, orzechy, czy jabłka.

Wystawa „Boże Narodzenie na Mazowszu” stwarza okazję do poznania wieczerzy wigilijnej sprzed lat.

Dawniej typowymi mazowieckimi potrawami wigilijnymi były: kapusta z grochem, kluski z makiem, kapusta z grzybami, barszcz grzybowy, zupa z suszonych owoców, ziemniaki z wody, racuchy zwane słodziakami, ryby, pierogi z kapustą i grzybami, czy rwaki – ręcznie wyrabiane kluski.

Obecnie wiele z nich zajmuje miejsce również na naszych stołach, ale część odeszła w zapomnienie. Podobnie jak bożonarodzeniowe rytuały.

Dawniej np. był zwyczaj polegający na kruszeniu kolorowego opłatka do koszyka z sianem i obdzielanie nim zwierząt w stajni czy stodole na znak pojednania.

Fragment opłatka lądował też w studni, gdyż zabieg ten zapewnić miał zdrową wodę. Ława odświętnie nakryta do wieczerzy wigilijnej, na której piętrzą się tradycyjne potrawy oraz koszyczek z barwnym opłatkiem stanowią istotny fragment muzealnej ekspozycji.

Fot. Archiwum muzeum - D. Krześniak

1. i 2. Wyrób ozdób choinkowych

Przygotowania do Świąt jawią się także jako łuskanie fasoli, pieczenie chleba, a nawet przygotowywanie pochodni do wyjścia na pasterkę.

W jednej z izb można będzie ujrzeć grupy kolędnicze, które według tradycji odwiedzały gospodarzy sąsiednich domostw. Warto wymienić chociażby grupę z gwiazdą, chłopców z szopką, Trzech Króli oraz Herodów.

Grupy te przyjmowano chętnie wierząc, że ich życzenia mają magiczną moc sprawczą. Za śpiewanie kolęd nagradzano członków grup łakociami, potrawami z wigilijnego stołu, a nawet drobnymi pieniędzmi.

Wszystkich elementów składowych wystawy „Boże Narodzenie na Mazowszu” nie sposób tu wymienić. Tak jest urozmaicona, tak rozległa i barwna. W pełni tradycyjna i wymowna. Wystawa będzie prezentowana we wnętrzach od 11 grudnia do końca lutego 2012 roku.

Agnieszka Jezierska - Chalicka

Zobacz też:

Ozdoby choinkowe http://wiano.eu/article/693

Dworek w Sierpcu http://wiano.eu/article/1215

Kulig w Sierpcu http://wiano.eu/article/710

święta w Sierpcu http://wiano.eu/article/250