2011-12-15 Byśki i Nowe Latka

Byśki i Nowe Latka to rodzaj pieczywa obrzędowego, przygotowywanego na Kurpiach na Nowy Rok i Trzech Króli. Wypieki wymagały powagi i skupienia, bo od tego zależała siła magii upieczonych z ciasta zwierzątek, które miały chronić przed złem.

Do dzisiaj kurpiowskie gospodynie wypiekają Byśki i Nowe latka, ale traktują je już jako tradycję.

Fot. Archiwum własne

1. Nowe Latka 2. Byśki

W obrzędowości ludowej Nowy Rok i święto Trzech Króli były uznawane za święta wielkiej wagi. Rozpoczynały nowy okres zmagań i wysiłków człowieka. Aby zapewnić sobie pomyślność, pieczono m.in. byśki i Nowe Latka.

Dawniej największą rolę w lepieniu figurek odgrywał gospodarz, reszta rodziny pomagała i wykonywała prace uzupełniające i zdobnicze.

Nowe Latko to krążek – wałeczek ciasta czyli krążek z figurkami drobiu – gęsi, kur, kaczek. W środku krążka umieszczano postać pastuszka. Krążek to zminiaturyzowany krąg magiczny – zabezpiecza wszystko co znajduje się w jego obrębie, a tym bardziej symbole życia i płodności czyli ptaki.

Fot. Archiwum własne

Nowe Latko i Byśki ulepione z ciasta, przed wypieczeniem  

Byśki – to postacie zwierzątek, a raczej wyobrażenia zwierząt. Lepiono zwierzęta leśne, które nie były drapieżnikami, głównie jelenie, sarny, zające, czasami wiewiórki – lub domowe, hodowlane: konie, krowy, woły, barany, owce, kozy, czasami pojedyncze figurki ptactwa, sporadycznie – psa. Początkowo figurki nazywano stworzeniami, potem zaczęto o nich mówić byśki.

Fot. Archiwum własne

Byśki ulepione z ciasta - jeszcze przed wypieczeniem

W niektórych rodzinach Nowe Latka i Byśki zawieszano na nitce w tzw. świętym kącie, nad ołtarzykiem, gdzie wisiały przez cały rok, do następnych świąt. W innych rodzinach po upieczeniu figurki dawano dzieciom do zabawy, a następnie do zjedzenia.

Dzisiaj lepienie figurek może być dobrym zajęciem dla dziecka i rodziców, by wspólnie spędzić czas w miłej atmosferze.

Przepis na Byśki i Nowe Latka

Do mąki żytniej dolewamy trochę gotującej wody i wyrabiamy ciasto. Tyle wziąć mąki i wody, by powstało ciasto konsystencji plasteliny.

Uwaga!

Ciasto szybko obsycha, więc należy szybko modelować figurki. Lepimy figurki z jednego kawałka ciasta, a więc głowę, tułów, nogi, ogon (nie przyklejamy poszczególnych części do tułowia, tylko tak formujemy ciasto, aby wyrobić te części).

Następnie naszą figurkę kilka minut obgotowujemy. Potem pieczemy w piekarniku, tak jak inne ciasta. Zerkamy tylko, czy są już upieczone. Jeśli figurki nie będą upieczone, to ciasto będzie fermentować.

Formułując Nowe Latka, pamiętajmy o liczbie umieszczanych na kręgu zwierzątek. Ma być ich dwanaście, czyli tyle ile miesięcy w roku.

Zobacz też:

Pieczywo obrzędowe http://wiano.eu/article/696

Rola chleba http://wiano.eu/article/677

Wypieki na Sylwestra (w tym słodkie Nowe Latka) http://wiano.eu/article/163