2012-01-03 Szopki, Trzech Króli

Wędrowanie z szopką jak też odwiedziny Trzech Króli było na Kujawach co rocznym zwyczajem  w okresie Bożego Narodzenia. Szopkarze i Trzej Królowie byli chętnie witani w domach, bo takie odwiedziny miały domownikom przynieść szczęście. 

Pierwsze oznaki świąt pojawiały się już w Adwencie, kiedy to młodzi chłopcy chodzili z szopkami po wsi. W XIX wieku były to szopki z rzeźbionymi w drewnie figurkami, później umieszczano figurki z papieru. Często były też  szopki bardzo duże z licznymi, wyciętymi z drzewa, ruchomymi figurkami. Robili je często murarze.

Fot. Archiwum własne

Szopki bożonarodzeniowe na przedwojennych kartkach świątecznych - wystawa w Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie

Szopkę stojącą w izbie zrobił Józef Zimecki, murarz i szopkarz z Włocławka (ur. W 1888, zm. 1964 r.). Przewędrował z nią całe Kujawy. Przedstawienie J. Zimeckiego trwało blisko pół godziny.

Oprócz heroda, marszałka, diabła, anioła i śmierci występują w nim osoby z codziennego życia: strażak, kominiarz, druciarz, Małgośka, Florek i czarownica. Szopkarz z tyłu porusza lalkami, udaje różne głosy, śpiewa i dzwoni dzwonkiem.

Tacy szopkarze byli chętnie przyjmowani do domów. Kolędnicy chodzący z gwiazdą śpiewali kolędy i składali życzenia. Byli to albo parobcy z biednych rodzin albo dzieci. Wynagradzano ich chlebem, drożdżowymi plackami, jabłkami, orzechami, bardzo rzadko pieniędzmi.

Następnym ważnym wydarzeniem w okresie Bożego Narodzenia było święto Trzech Króli. W ten dzień poświęconą kredą pisano na drzwiach domu K+M+B, co miało przynieść szczęście.

Fot. Archiwum własne

Napis robiony kredą na drzwiach w Trzech Króli

Pojawiali się także wtedy we wsi trzej chłopcy przebrani w białe szaty i papierowe korony.

Fot. Archiwum własne

Trzej Królowie - wystawa w Muzeum Etnograficznym w Toruniu

Często czernili oni twarze, żeby bardziej upodobnić się do egzotycznych monarchów. Trzymali na kiju gwiazdę, jeden z nich trzymał berło, inny tzw. „brumtop” (burczybas)  – instrument o charakterystycznym beczącym dźwięku.

Tak wyposażeni Trzej Królowie obchodzili domy, śpiewając kolędy:

Poszli byli Trzej Królowie wandrować
Chcieli Panu Jezusowi śrybra, złota darować
A Pan Jezus śrybra, złota nie chciał brać
Jano chciał ón czónstka na ubogich dać.

(z wystawy w Muzeum Etnograficznym w Toruniu, 2010)

Zobacz też:

Przebierańcy, gwiżdże http://wiano.eu/article/1347

Potrawy Trzech Króli http://wiano.eu/article/174

Szczodraki http://wiano.eu/article/748