2014-05-29 Koło wodne

Jak działa koło nadsiębierne, czyli poruszane spadającą z góry wodą można zobaczyć w Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie. Podobnie jak we młynach wodnych, również w foluszach wykorzystywano napęd z koła wodnego.

W budynku znajdowało się urządzenie o tej samej nazwie, służące  do filcowania wełny. Wodę użytkowano również do zwilżania tkanin w procesie folowania  (filcowania). Folowana tkanina zmieniała swoje właściwości stając się twardszą, bardziej zagęszczoną, podobną do filcu.

Fot. Archiwum własne

Folusz z kołem nadsiębiernym

Na terenie skansenu w pobliżu folusza znajdują się dwa stawy, gdzie woda jest przepompowywana z dolnego do górnego, a potem przelewając się przez tzw. mnicha spływa lutnią wprost na koło.

Woda, płynąca korytkiem, spada na koło z góry. Obciąża część korytek umieszczonych na kole. Pod wpływem jej ciężaru obraca się koło, napędzając urządzenia folusznicze.

Wylewająca się woda z korytek wpada z powrotem do sztucznego strumienia i płynie do skansenowskiej jeziora.

Przepływ wody przez koło odbywa się szybko. Trudno gołym okiem dostrzec wlewanie i wylewanie się wody do korytek. Dzięki jednak fotografii, udaje się wychwycić ten moment.

Zazwyczaj folusze sytuowano na terenach górskich
w pobliżu ośrodków, w których zajmowano się produkcją tkanin wełnianych.

Folusze były to niewielkie budynki drewniane kryte gontem, dranicami lub strzechą. Mieściło się w nich koryto (stępa), w którym umieszczano tkaninę. Był też system stęporów (młotów) podnoszonych rytmicznie przez wał z odpowiednio zamocowanymi klinami oraz palenisko z kotłem, w którym podgrzewano wodę z odpowiednimi dodatkami do zwilżania tkaniny.

Skansen posiada też młyn wodny z Imielina, który znajduje
się w pobliżu wiatraka. Oba obiekty, także folusz są przygotowywane do częstego uruchamiania.

Od sezonu letniego 2015 muzeum planuje uruchomić pokazy w wyżej wymienionych obiektach.

Jak woda kręci kołem  nadsiębiernym

Zobacz też:

Młyny wodne

Młynarz z Pyskowic

Młyn Tworków

Wiatraki na Warmii

Wiatrak Koźlak