2015-07-28 Haft sieradzki

Hafty sieradzkie. Zdobiły  strój noszony w  centralnej Polsce na równinnych  terenach  Niziny Południowowielkopolskiej,  przez którą przepływa Warta (w swym dolnym i środowym biegu wraz z rzeczkami Widawką, Grabią i Niecieczą).

Region ten tworzyły ziemie wokół Sieradza, graniczące z trzema wielkimi dzielnicami historycznymi: Wielkopolską, Mazowszem i Małopolską.

Ubiór używany przez Sieradzan w swej starszej wersji był prawie w całości wykonywany z tkanin samodziałowych, a hafty zdobiły przede wszystkim czepki noszone przez mężatki. 

Przełom XIX i XX w. to okres zaniku stroju męskiego i zmian w ubiorze kobiecym, w którym pojawia się wielokolorowy haft na zapaskach szytych z tkanin fabrycznych i to on staje się reprezentatywny dla tego regionu. Modę na to zdobienie przyniosły na sieradzką wieś kobiety pracujące sezonowo poza swym regionem.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft wielokolorowy na narożu zapaski

2. Haft wielokolorowy na narożu zapaski

3. Haft biały na narożu zapaski

Motywy haftu
Na czepkach ozdobne kompozycję tworzyły drobne, zwykle okrągłe motywy, utworzone z różnej wielkości  dziurek.

Na zapaskach (fartuchach) natomiast haftowano powtarzające się rytmicznie, ułożone pasowo naturalistyczne motywy, zawsze  kwiatowe, najbardziej rozbudowane na narożach fartucha.

Według miejscowej tradycji inspiracją do ich powstawania były wzory z  drukowanych wstążek i chust tybetowych. 

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft wielokolorowy na dolnej krawędzi zapaski

2. Haft wielokolorowy na narożu zapaski

3. Haft wielokolorowy na narożu zapaski

Sposób haftowania
Do wyszyć  na czepkach używano białych nici bawełnianych, używając ściegu przed igłą, a  ich wykonywaniem zajmowały się zawodowe hafciarki.

Natomiast na zapaskach hafty wykonywano przędzą wełnianą lub  nićmi bawełnianymi, przy wyszyciach wielokolorowych najczęściej  były one w kolorze czerwonym, amarantowym, zielonym, białym i niebieskim.

Używano przede wszystkim ściegów atłaskowych i  sznureczka. 

Szyciem i haftowaniem zapasek zajmowały się miejscowe krawcowe lub bardziej zdolne dziewczęta.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova  

Ściegi

1. przed igłą

2. atłasek prosty

3. atłasek wypukły

4. sznureczek  

Jakie części stroju ozdabiano
Hafty umieszczano na prawie całej powierzchni czepka (kopki) oraz wzdłuż trzech boków zapaski. Odświętne nakrycia głowy szyto z bawełnianego, białego tiulu, ażurowy haft powstawał przez przewlekanie nitki przez jego oczka.

Zapaski natomiast  przystrajano haftem białym lub wielokolorowym.

Hafty białe powstawały najczęściej na bawełnianych płócienkach w wąskie paski, wielokolorowe na różnobarwnych, gładkich tkaninach wełnianych i bawełnianych.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania:

1. Rysunek haftu z zapaski

2. Rysunek haftu z naroża zapaski

Nauka haftu dla początkujących

Warto wiedzieć, że

kopka - tiulowy, zdobiony haftem czepiec o dużej główce okalający głowę na kształt aureoli. Przy twarzy wykończony falbanką z ukrochmalonego i  ułożonego w zakładki tiulu.

Noszono go obwiązany jedwabną chustką zwiniętą w luźny wałeczek  i zawiązaną w węzeł nad czołem lub na karku.

Zobacz też:

Encyklopedia haftu

Haft nasnuwany

Haft łowicki ręczny

Haftowanie makatki

Haft kujawski

Haft łowicki

Haft biskupiański

Ginące zawody\hafciarstwo

Sztuka ludowa\haft ludowy