2015-11-03 Haft wdzydzki

Haft wdzydzki został wykreowany przez Teodorę i Izydora Gulgowskich na podstawie ornamentów na meblach ludowych, haftowanych ornatów, sztuki sakralnej i ceramiki. Dzięki tym postaciom stał się symbolem odrębności wdzydzkich Kaszubów.

Fot. Archiwum własne

Fragment wystawy

1.2. Fotografie rodzinne Gulgowskich

Kaszubski Park Etnograficzny we Wdzydzach Kiszewskich kultywuje dzieło małżeństwa Gulgowskich. Dba o to, aby haft wdzydzki nie zaginął, lecz wciąż się rozwijał. Odwołuje się przy tym do swoich prekursorów (Gulgowscy - byli założycielami muzeum), prezentując ich dorobek na wystawie zorganizowanej w jednej z chat skansenu.

Fot. Archiwum własne

Fragment wystawy

1. Salonik ozdobiony haftem wdzydzkim

2. 3. 4. Motywy haftu wdzydzkiego

Muzeum pokazało na wystawie serwety, obrusy, poduszki, sukienki i wiele innych wyrobów przeznaczonych na miejski rynek.

Jak podają muzealnicy, nie wiadomo jak wyglądał haft kaszubski. Zaginął zanim we Wdzydzach Kiszewskich pojawiła się Teodora Gulgowska.

Pod koniec XIX wieku z dawnego regionalnego stroju pozostały tylko „złotnice” – czepce zamężnych kobiet, które były zbyt symboliczne i drogie, aby wygrać z miejską modą. Ta, będąc tanią, łatwo dostępna i wygodną, szybko przebrała mieszkańców kaszubskich wsi w fabryczne ubrania.

Teodora i Izydor Gulgowscy podjęli się trudu ocalenia haftu wdzydzkiego. Zdołali zebrać i przechować kilkanaście sztuk czepców. Wzornictwo i technika wykonania czepców posłużyły Teodorze do wykreowania nowych haftów wdzydzkich.

Inspiracją do tworzenia wzorów stały się ludowe meble, ornamenty zdobnicze w malarstwie na szkle, haftowane ornaty, sztuka sakralna i ceramika.

Odnalezione w wiejskich chałupach na skrzyniach, szelbiągach, zydlach, szklanych obrazach z podklejonymi papierowymi odbitkami „świętych”, na kołtrynach pokrywających ściany kościołów zachwycały Teodorę Gulgowską.

Fot. Archiwum własne

Fragment wystawy

1. Hafty z wzorami wdzydzkimi

2. Kaszubski strój świetlicowy i meble z wzorami wdzydzkimi

3. Hafty z wzorami wdzydzkimi

4. Skrzynia wianna z wzorami wdzydzkimi

Wybrała trzy charakterystyczne, najczęściej występujące motywy: owoc granatu z malatur skrzyń i dawnych czepców, kolistą, spłaszczoną róże z obrazów malowanych na szkle oraz kwiat tulipana w różnych stylizacjach, występujący na meblach i szklanych obrazach.

Ponad sto wdzydzkich dziewcząt do 1914 r. pracowało pod kierunkiem pani Gulgowskiej. Na białe i szare płótno z odbitym naftą i przez kalkę wzorem, kładły ścieki: płaski, sznureczek, oszczędny, „Janina”, węzełki, przeciągany.

Fot. Archiwum własne

Fragment wystawy

1. Warsztaty dla dziewcząt prowadzone przez Teodorę Gulgowską

2. Akwarele z wzorami autorstwa Teodory Gulgowskiej

Starannie wykonane hafty, również po lewej stronie, wykańczane mereżką, frędzlami, obwiedzione ząbkami, falami grały ferią kilkunastu kolorów. To one - w mgnieniu oka - pozwalają odróżnić wdzydzkie hafty od innych.

Rozbudowane, przestylizowane motywy, szeroka gama kolorów i układy kompozycyjne są dla nich charakterystyczne.

Na przestrzeni już ponad wieku haft wdzydzki rozkwitał i zmieniał się. Posłużył także jako przykład do stworzenia kilku innych szkół haftu kaszubskiego.

O jego wyjątkowości stanowi to, że jego geneza tkwi w kaszubskiej sztuce ludowej, sam zaś nie jest haftem ludowym. Jest rękodziełem artystycznym, sztuką dekracyjną stworzoną dla miejskiego odbiorcy.

Jest także symbolem, znakiem regionalnej odrębności wdzydzkich Kaszubów i piękną opowieścią o ludowej sztuce, Gulgowskich i zwykłych ludziach, którzy stali się artystami.

Jak powstaje haft kaszubski