2015-11-14 Hafty zamojskie

Z cyklu Encyklopedia haftu. Hafty zamojskie. Zdobiły strój noszony na obszarze powiatu zamojskiego. Do początków XX wieku ubiór zwany zamojskim szyto prawie wyłącznie z surowców naturalnych (lnu, konopi, owczej wełny).

Hafty zdobiły głównie męskie i kobiece koszule oraz niewieście czepki, a na początku XX w. niekiedy także zapaski.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft na mankiecie koszuli kobiecej

2. Haft na przedzie i kołnierzyku koszuli kobiecej

3. Haft na zapasce

Motywy haftu
Typowe wyszycia, charakterystyczne dla tego regionu to pasowo ułożone hafty w kolorze czerwonym i czarnym. Przy ich wykonaniu zawsze stosowano zasadę, że najbardziej rozbudowane elementy (geometryczne i zgeometryzowane roślinne) znajdowały się pośrodku kompozycji.

Były wyszywane krzyżykami, sporadycznie tylko ściegiem płaskim. Z dwóch lub czterech stron okalały je szlaki utworzone z krzyżyków oraz innych ściegów liczonych.

Sposób haftowania
Hafty zamojskie były ściśle związane ze strukturą tkaniny. Do ich wykonania używano fabrycznych nici bawełnianych.

Wyszywano je wyłącznie kilkoma ściegami takimi jak: przed igłą, kurpiowski, dziergany, łańcuszek, płaski (atłasek), krzyżyk właściwy i istebniański zwany też śląskim, warkoczykowym.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

Ściegi

1. przed igłą

2. kurpiowski

3. dziergany

4. łańcuszek

5. atłasek płaski

6. krzyżyk właściwy

Jakie części stroju ozdabiano
Na koszulach hafty umieszczano na obu narożach kołnierzyka (ich linie biegły równolegle do jego węższych boków), mankietach (tu wyszycie było zakomponowane wzdłuż boku szerszego), przyramkach, niekiedy na przodach.

W tym ostatnim przypadku haft zdobił jeden lub oba przody, mógł być identyczny po obu stronach rozcięcia lub inny, ale wtedy jego dwa szlaki w sumie tworzyły jedną kompozycję.

Na zapaskach wyszycie miało układ pasowy i ciągnęły się wzdłuż ich dolnej krawędzi. Natomiast haft na czepkach był umiejscawiany w ich dolnej części i miał kształt trapezu lub prostokąta.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania

1. Haft z mankietu koszuli kobiecej

2. Haft z czepka

3. Haft z prawego przodu koszuli męskiej

4. Haft z lewego przodu koszuli męskiej