2016-01-04 Haft z Bielska

Z cyklu ENCYKLOPEDIA HAFTU. Haft, nazwany umownie z Bielska Podlaskiego, zdobił odzież noszoną w powiatach bielskim i hajnowskim. Najczęściej są to czerwono-czarne hafty liczone i krzyżykowe, chociaż występują także wielokolorowe wyszycia ściegami płaskimi.

Powiaty bielski i hajnowski leżą w południowej części województwa podlaskiego na Równinie Podlaskiej.

Od północy równinę okala Narew w swym górnym biegu, zaś jej wschodnią część zajmuje Puszcza Białowieska. Tereny te w dużej części są zamieszkałe przez ludność białoruską.

Ubiór tradycyjny noszono tam jeszcze w połowie okresu międzywojennego, z czasem jego poszczególne elementy zaczęła zastępować odzież wyrobu fabrycznego.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft na zapasce

2. Haft na przedzie koszuli kobiecej

Motywy haftu
W haftach tego terenu dominowały motywy geometryczne i zgeometryzowane roślinne.

Wyszycia liczone i krzyżykowe były zawsze w dwóch kolorach czerwonym i czarnym, natomiast hafty płaskie mogły być wielokolorowe, a ich motywy miały formę naturalistyczną.

Zdobienie stroju haftem na omawianym obszarze ma stosunkowo krótką historię, pojawiło się w latach 20.XX w.

Są to typowe wyszycia, „wzornikowe”. Wielu producentów nici dołączało do swych wyrobów rysunki haftów, dlatego wyszycia o podobnym charakterze można znaleźć i w innych regionach Polski.

Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova

1. Haft z zapaski

2. Haft z zapaski

Sposób haftowania
Hafty wykonywano nićmi bawełnianymi. Początkowo wyszywano na lnianych tkaninach samodziałowych, z czasem na fabrycznych płótnach bawełnianych.

Haftowano zgodnie z układem nitek wątku i osnowy, używając kilku ściegów: krzyżyka właściwego, dzierganego, łańcuszka, płaskiego (atłaska), przed igłą, oraz sznureczka.

Fot. Archiwum Elżbiety Piskorz-Branekovej

Ściegi

1. krzyżyk właściwy

2. dziergany

3. łańcuszek

4. atłasek płaski

5. przed igłą

6. sznureczek

Jakie części stroju ozdabiano
W ubiorze powiatu bielskiego i hajnowskiego zdobiono przede wszystkim koszule męskie i damskie tzw. soroczki oraz kobiece zapaski tzw. pudpołniki.

Na koszulach męskich hafty rozmieszczano najczęściej na jednym (zwykle prawym) przedzie, na kołnierzyku (stójce) oraz na mankietach.

Na kobiecych znajdowały się one ułożone pasowo wzdłuż obu przodów oraz na kołnierzyku-stójce i na mankietach. Ponadto haftami, ułożonymi pasowo lub w bukietach wzdłuż dolnej krawędzi zdobiono także płócienne zapaski.

Elżbieta Piskorz-Branekova

Do pobrania

1. Haft z przodu koszuli

2. Haft z przodu koszuli

3. Haft z zapaski