Pobierz MP3
- Kujawiak od Bachorzy
Od Kujaw po Bałtyk czytaj - Opowieść O czarnoksiężniku i trzech dziewicach
Konkurs na pamiątkę czytaj - Kolęda Hej w dzien narodzenia
Kolędy Podkarpacia czytaj - Starej babie młodego się zachciało
Festiwal Czango czytaj
Partnerzy
Kontakt
2016-11-10 Strój wilanowski
Z cyklu ENCYKLOPEDIA STROJU. Strój nazywany obecnie wilanowskim był przywdziewany do początków XX w. na Mazowszu. Noszono go na obszarach zalewowych i nieco wyżej położonych, ciągnących się niezbyt szerokim pasem, po obu stronach Wisły w środkowej części jej biegu. Teren ten zwano Urzeczem.
Obecnie znajduje się on w całości w granicach województwa mazowieckiego, konkretnie w położonych nad Wisłą częściach powiatów: garwolińskiego, otwockiego, piaseczyńskiego, oraz w dzielnicach miasta stołecznego Warszawy - takich jak Mokotów, Wilanów i Praga Południe.
STRÓJ KOBIECY
Nakrycie głowy
Świadczyło tak jak i w innych regionach Polski o stanie cywilnym. Mężatki przysłaniały głowę w dwojaki sposób. W wersji pierwszej zakładały na nią płócienny czepek w kształcie czapeczki, który prawie w całości (oprócz koronki wokół twarzy) przysłaniała duża (150x150 cm) wywiązana w rodzaj turbanu chustka.
W drugiej wersji, obecnie najczęściej stosowanej, wiązano chustkę płócienną w wymiarach 140x140cm, ozdobioną czarnym haftem bezpośrednio na głowie.
Dziewczęta chodziły z głową odkrytą lub wywiązywały bezpośrednio na niej chusty tybetowe w taki sam sposób jak czyniły to mężatki - z tym, że spod chusty były widoczne warkocze.
Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova
1.Mężatka w czepku przysłoniętym dużą chustą tybetową, ”Tygodnik Powszechny”, 1883 r.
2. Haft na chuście płóciennej, fragment z W wilanowskiej karczmie, G. Pillati, pocz. XX w., Warszawa 1928 r.
3. Dziewczyna w nakryciu głowy wywiązanym z dużej chusty tybetowej, rys. pani Winklerowej podług fotografii Karola Beyera, 2 poł. XIX w.
Koszula
Szyto ją początkowo z lnianego samodziału, od końca XIX w. z bawełnianego płótna fabrycznego. Miała krój przyramkowy. Najczęściej przy szyi była wykończona oszewką-stójką, do której doszywano płócienną falbankę z maszynowego tzw. haftu angielskiego lub z koronki szydełkowej.
Koszula na przyramku i przy dłoniach była ozdobiona często czarnym haftem o motywach roślinno - kwiatowych wykonanym jednym ściegiem - sznureczkiem.
Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova
Haft na przyramkach koszuli kobiecej, fragment z W wilanowskiej karczmie, G. Pillati, pocz. XX w., Warszawa 1928 r.
Gorset
Sięgał poniżej bioder, był z lekka dopasowany w talii. Na jego wykonanie przeznaczano gładkie sukno lub tkaniny wzorzyste w duże wypukłe motywy kwiatowe.
Preferowano materie o stonowanej gamie zieleni, ale używano też szarych, czerwonych i czarnych. Wszystkie krawędzie gorsetu, lamowano 2,5 centymetrowymi paskami atłasu lub atłasowej wstążki w kolorze kontrastowym do materiału przeznaczonego na sam gorset.
Rys. Elżbieta Piskorz - Branekova
Wykrój gorsetu:
a - ½ pleców (skroić dwa razy); b - przód (skroić dwa razy)
Spódnica + Zapaska
Spódnica była długa, szeroka, sięgająca nad kostkę. Szyto ją zwykle z trzech kawałków tkaniny, każdy o szerokości od 70 do 120 cm. W talii była mocno przymarszczona, rozcięcie umożliwiające założenie, znajdowało się zawsze w połowie jej gładkiego przodu.
Spódnice były szyte z gładkich tkanin wełnianych, wzorzystych jedwabi, perkali, dominowały kolory: czerwony, różowy, niebieski i zielony.
Zapaska przysłaniała spódnicę aż po biodra i była od niej krótsza o 20-25 cm. Te - najstarszego typu – szyto z pasiastych samodziałów wełnianych.
Na przełomie XIX i XX w. ich miejsce zajęły zapaski gładkie z białego płótna lub z białym haftem maszynowym, niekiedy używano także zapasek płóciennych z drobnym, delikatnym wzorem.
Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova
Gospodyni z Powsina pod Warszawą, pocztówka, początek XX wieku.
STRÓJ MĘSKI
Kapelusz
Noszono kapelusze o różnym kształcie. Najczęściej jednak używanym nakryciem głowy był czarny kapelusz filcowy o niezbyt wysokiej, lekko poszerzonej w części górnej główce z rondem raczej wąskim, o podwiniętych ku górze bokach. Jego główkę zdobiła zwykle ciemna
wstążka.
Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova
Kapelusz męski
Koszula + spodnie
Początkowo koszule były szyte z lnianego płótna samodziałowego, pod koniec XIX wieku coraz częściej z bawełnianych płócien fabrycznych.
Zawsze miały krój przyramkowy, wykładany kołnierzyk, rękawy wykończone wąskim mankietem. Były długie, sięgały aż do kolan, najczęściej noszono je wypuszczane na spodnie.
Używano dwa rodzaje spodni, oba o bardzo prostym kroju. Najczęściej przeznaczano na ich wykonanie lniane płótna samodziałowe. Tylko zamożni gospodarze, szczególnie zimą, przywdziewali spodnie sukienne zwykle w kolorze granatowym. Nogawki spodni wpuszczano w cholewy butów.
Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz-Branekova
1. Wykrój koszuli męskiej:
a - przód; b - plecy; c - rękawy, d - kliny wszywane pod pachami; e - przyramki; f - mankiety, g – kołnierzyk, rys. Elżbieta Piskorz-Branekova
2. Mężczyzna w koszuli wypuszczonej na lniane spodnie, Oskar Kolberg, Mazowsze, t.24,cz,1,Kraków,1885 r.
Okrycia wierzchnie (sukmany, kaftany bez rękawów)
Do stroju wilanowskiego najpowszechniej noszono sukmany w kolorze granatowym lub ciemnoniebieskim, miały one krój kontuszowy.
Zdobiły je odszycia z czerwonego sukna na dwudzielnym, przyszytym na płasko kołnierzu, klapkach kryjących wpuszczane kieszenie i wykańczających rękawy oraz szamerunek z granatowego sznureczka tudzież rzędy, także granatowego wyszycia ściegiem zakopiańskim.
Zapinano je na błyszczące, metalowe guziki. Sukmany przepasywano gładkimi czerwonymi lub pasiastymi pasami o szer. ok.20 cm i długości 350 cm.
Fot. Archiwum Elżbieta Piskorz Branekova
1. Wykrój sukmany:
a - przód i część pleców (skroić dwa razy); b - część pleców z tzw. słupem; c, d - części rękawa (skroić dwa razy); e - kołnierz; f - klapka do kołnierza (skroić dwa razy), rys. Elżbieta Piskorz-Branekova.
2. Mężczyźni z okolic Wilanowa w sukmanach, z odznakami władzy wójtowskiej i sołtysiej, pocztówka, przed 1917 r.
3. Mężczyzna w kaftanie bez rękawów, Oskar Kolberg, Mazowsze, t.24,cz,1,Kraków,1885 r.
Kaftany bez rękawów, noszone zwykle przez młodych mężczyzn jako okrycie wierzchnie lub zakładane pod sukmanę, miały identyczny krój i zdobienia. Od sukman różniły się jedynie tym, że nie miały rękawów.
Elżbieta Piskorz-Branekova
Zobacz też:
Artyku�y polecane
- Tłusty czwartek
dodano: 2012-02-15 | ( komentarzy: 0 ) - Ceramika bolimowska
dodano: 2015-07-23 | ( komentarzy: 0 ) - Grupy zapustne
dodano: 2015-02-01 | ( komentarzy: 0 ) - Ścinanie Śmierci
dodano: 2012-02-23 | ( komentarzy: 0 ) - Kujawskie zapusty
dodano: 2014-03-07 | ( komentarzy: 0 )
Najcz�ciej czytane
- Kwiaty z bibuły
dodano: 2013-01-07 | ( komentarzy: 0 ) - Kwiaty z bibuły
dodano: 2011-05-18 | ( komentarzy: 0 ) - Przepis na krochmal
dodano: 2010-01-10 | ( komentarzy: 3 ) - Jak zrobić beczkę
dodano: 2012-09-17 | ( komentarzy: 0 ) - Wieniec dożynkowy
dodano: 2012-07-29 | ( komentarzy: 0 )