2010-11-24 Magia chleba

Mieszkańcy dawnej wsi traktowali chleb nie tylko jako pożywienie, ale przypisywali mu także rolę magiczną: obłaskawiał demony, chronił i leczył. Miał też pomóc dziewczętom zauroczyć wybranka.  

Fot. Archiwum własne

Wypiekano go jako dar dla istot z innego świata i domowych demonów. Na przykład na uciszenie Meluzyny (półdemon, który na Śląsku wydawał charakterystyczny świst wiatru) wysypywano na parapet sól oraz chleb. Jedną z przyczyn takiego traktowania było także samo przeistoczenie się w piecu ciasta chlebowego w pieczywo.

Chleb pełnił ważną rolę podczas budowy domu. Był kładziony na wszystkich węgłach: jeśli na drugi dzień chleba nie było, miejsce było uznawane za niebezpieczne. Chleb był pierwszą rzeczą, którą wnoszono do domu.

Pieczywo było stale obecne przy pracach polowych, szczególnie tych mających znaczenie graniczne i magiczne, jak pierwsza orka, pierwszy siew, żniwa. Obecność chleba miała wspomóc siły witalne i niejako dopomóc ziemi, żeby wydała dobre plony. Przy orce symbolicznie  otwierała się ziemia i stał się możliwy kontakt z zaświatami, więc chleb ochraniał przed złymi mocami, które mogły przypadkiem zostać uwolnione.

W magii miłosnej pieczywo miało pomóc głównie dziewczętom na zwrócenie uwagi tego jedynego. Jednym z przepisów na wzbudzenie u mężczyzny uczucia i pożądania było wałkowanie ciasta chlebowego wewnętrzną stroną ud, następnie pieczono tak przygotowane ciasto i ukradkiem podrzucano wybrankowi, żeby je zjadł. Właściwości magiczne miały także piętki: dziewczęta jedzące je miały mieć większe powodzenie.

Chleb i narzędzia używane do wypieku wykorzystywano także do leczenia. Któż z nas nie pamięta sceny z prusowskiego „Antka”, w którym to mała Rozalka była wkładana na trzy zdrowaśki do pieca chlebowego. Takie zachowania były popularne na wsi. Chleb pomagał m.in. w pozbyciu się kurzajek, bólu głowy, zajadów itp., leczył bezpłodność.

Kamila Gillmeister, Radosław Wiecki - Centrum Wystawienniczo – Regionalne Dolnej Wisły w Tczewie

O wystawie "Rola chleba" http://wiano.eu/article/677

Wypiek chleba http://wiano.eu/article/689